Orixe e formación do galego

Como podes ver na páxina 20 do teu libro de texto, o galego é unha lingua romance (ou románica) derivada da variedade do latín que trouxeron a Galicia os romanos, cara ao século I d. C., durante a expansión do Imperio. Sendo esta base latina o compoñente fundamental da nosa lingua, o galego tamén conserva trazos das linguas anteriores e posteriores á romanización.

Substrato. Trátase das linguas dos pobos que habitaron no territorio galego antes da chegada dos romanos. Hai que distinguir unha compoñente preindoeuropea, máis antiga, e outra indoeuropea, de orixe celta e precelta. Destas linguas quedan restos no noso léxico (carqueixa, cabana, amorodo, berce, con, sobaco, sapo, veiga, carballo, gándara, rodaballo...) e na nosa toponimia (Coruña, Laxe, Carballo, Carnota, Lestrove, Montrove, Barallobre...). 

Romanización. Chámase asi ao proceso de asimilación cultural por parte do Imperio Romano dos territorios que ía conquistando na súa expansión. Noutras palabras, é da expansión da cultura romana e da súa lingua. De feito, o latín é a base fundamental do galego: regras gramaticais, fondo léxico...

Superestrato. Trátase das linguas que falaban os pobos que chegaron a Galicia despois da romanización e que deixaron pegadas no galego: as linguas xermánicas e o árabe. No século V prodúcese as invasións xermánicas. Na Gallaecia asentanse os suevos, onde fundaron o Regnum Suevorum, o primeiro reino xermánico de Europa. Deles conservamos algunhas voces da vida doméstica (ganso, espeto, luva, esmagar, sopa...), antropónimos (Carlos, Alberte, Guillerme, Elvira...) e topónimos (Zas, Gondomar, Allariz, Mondariz, Guitiriz...). Os árabes penetraron na Península no ano 711, mais practicamente non chegaron a asentarse no noso territorio. Conservamos uns poucos topónimos (Alfoz, A Mezquita ou Rábade) e outras voces adquiridas como préstamos a través do castelán ou do portugués (alcalde, almofada, albanel, algodón, azucre, laranxa, xadrez...).

Cara ao século IX, esta evolución deu lugar á aparición das diferentes linguas romances, entre elas o galego. No seguinte mapa animado vemos de forma gráfica a evolución da nosa lingua (e das outras linguas peninsulares) desde o ano 1000 aproximadamente ata a actualidade.

 

E para rematar, unha magnífica presentación en Prezi sobre «A formación do galego» elaborada pola nosa antiga alumna de bacharelato Helena Mayobre. 

Helena Mayobre Hermo