Axiña comezan as vacacións e entraremos no tempo do Nadal. Para celebralo, aquí deixamos un par de propostas. Primeiro unha versión en vídeo co clásico «Conto de Nadal» do escritor inglés Charles Dickens.
Na reunión dixéronse moitas cousas.
Vívese ben en Galicia. (verbo intransitivo)Ése máis serio no traballo. (verbo copulativo)En Escocia céase máis cedo. (verbo transitivo sen CD expreso)
Alúgase piso. A) Activa impersoal (Alguén aluga piso)
B) Pasiva reflexa (O piso é alugado)
Aquel día escribiuse unha páxina da historia.Na casa falábase sempre de política.En Islandia atopáronse mosquitos por primeira vez.Asinouse o tratado.Desde esta montaña vense tres rías.Búscase rapaza responsable para coidado de nenos.Botáronse de menos as apertas durante a pandemia.Sófrese moito por un fillo.Localizouse o asasino nunha cova arredada.No se permiten os móbiles na biblioteca.
Xa saberás que o sistema vocálico galego consta de sete vogais. Aquí cho explica Esther Estévez en Dígocho eu.
Se cadra, un dos trazos máis especiais do galego, especialmente para un neofalante, é a distinción entre vogais medias semiabertas e semipechadas. Aquí che deixamos unhas breves pautas para distinguir o uso dunhas e doutras.
Vogais semiabertas /ɛ/ /ɔ/
• En palabras con «e» ou «o» breves no latín: ferro, fero, festa, pedra, grego, nove, roda, óso, nora, soño...
• Diante consoante oclusiva trabante «p», «b», «t», «k»: heptagonal, obter, étnico, rectangulo, optimista, robot, octosílabo...
• Nas palabras rematadas en -elo/-ela, -encio/-encia, -enza, -osa, -ola, -el, -ol e -oz: castelo, cadela, silencio, paciencia, crenza, xeitosa, pastel, papel, caracol, español. voz... Así como os seus plurais: pasteis, papeis, caracois, españois...
• En palabras esdrúxulas (excecpción: cóbado) e en palabras graves con ditongo crecente na última sílaba (excepción: femia, premio, medio, codia): brétema, médico, inhóspita, lóxico, arteria, vivencia, croio, serodia...
• Nos nomes das seguintes letras: e, o, efe, ele, eme, ene, eñe, erre e ese.
• Nos indefinidos alguén, ninguén, ren, cadaquén, quenquera, calquera, mesmo, certo...
• No interrogativo quen.
• Nos numerais cero, sete, nove, dez, cen...
• Na conxunción copulativa e, aínda sendo átona.
• Nas formas do posesivo noso, nosos, nosa, nosas.
Vogais semipechadas /e/ /o/
• En palabras con «e» ou «o» longos no latín: cheo, tona, rede, todo, boca, collo...
• Diante das consoantes palatais «ch», «x», «ñ», «ll» (exc. vello): fecho, pexa, empeño, cortello...
• Nas palabras terminadas en -és/-esa, -edo, -ez/-eza, -ello/-ella, -oso, -ón/-ona, -or: cangués, coruñesa, penedo, avareza, curioso, pasmón, mangallona, comedor...
• Palabras rematadas en -eo, -ea, -oa: feo, fea, alleo, allea, seo, area, leoa, boa, ladroa, coroa...
• Formando ditongos decrecentes: meu, eira, moito, ouro, touro, eito, moucho, noiva, eixe...
• Nos nomes das letras seguintes: be, ce, de, gue, pe, te, xe e zeta (ou ceta).
• Nos demostrativos este, esta, ese, esa, aquel, aqueles.
• Nos numerais tres, once, doce, trece, catorce.
Para afondar neste eido da fonética e da fonoloxía do galego, aquí tes tres recursos útiles.
Dicionario de Pronuncia da Lingua Galega (da USC e do ILG)
Fonética e Fonoloxía do Galego (do lingüista Manuel Rosales Graña)
Sounds of Speech (da University of Iowa)
Rematou o curso 2024-25. Foi un período moi intenso cheo de proxectos e actividades. Non podemos deixar de felicitar a todo o profesorado, alumnado e familias que demostraron unha gran implicación. Esperamos poder repetir esta mesma dinámica no futuro.
Como colofón e despedida, nada mellor que un dos grandes traballos achegados polo alumnado. Neste caso, un magnífico vídeo elaborado por Roi Edreira, Manuel Andrade e Sebastián Mattos, de primeiro de Bacharelato, cun roteiro lingüístico-literario no que nos expoñen a vinculación do Rexurdimento coa nosa cidade da Coruña. Parabéns, rapaces!
Ata o curso que vén! Bo verán!
O pasado mércores 11 realizouse no noso Fogar a presentación do libro Pandeireteiras (edicións Embora), unha obra da autoría de Xosé Manuel e Icía Varela (texto) e de Nerea Gómez (ilustración), que nos achega de forma amena e didáctica á figura das homenaxeadas este ano no Día das Letras Galegas. Un libro realmente fantástico!
Ademais dos autores e da ilustradora, no acto participaron Valentín García, secretario xeral de Política Lingüística, Rafael Casás, director xeral do Fogar, Marcos Díaz, director pedagóxico, e Andrés García Vilariño, sacerdote e escritor vinculado ao Fogar desde os catro anos.
Foi un encontro ben lucido, pois á parte de escoitar as diferentes intervencións, puidemos gozar da arte musical de Icía Varela, que intepretou, co axuda do público, varias cantigas das pandeireteiras de Cerceda, Mens e Muxía.
Hoxe, mércores 4 de xuño, tivemos a sorte de contar coa presenza de Paula Carballeira. Un encontro realmente agardado con impaciencia polo alumnado de 6º de Primaria e 1º da ESO, que leran nos meses anteriores as súas obras Wombo Combo e Trece avisos, respectivamente.
Paula, contacontos, escritora e actriz, demostrou as súas táboas contándonos de forma moi amena como xurdiron estas dúas obras súas. Os rapaces tiveron a oportunidade de facerlle diversas preguntas e mesmo pegaron algún chimpo nas súas cadeiras cun conto de terror!
Todo un privilexio contar con esta autora que recentemente foi galardoada co Premio Nacional de Literatura Dramática e ten obras traducidas ao portugués, ao castelán, ao éuscaro, ao catalán, ao inglés, ao italiano... Grazas, Paula!
Un curso máis, dedicamos algunhas sesións a traballar co alumnado a «lectura creativa». Para iso aproveitamos libros do fondo da nosa biblioteca: Esfinxe. Relatos de pensamento creativo e Sherezade. Novos relatos de pensamento creativo.
De forma pautada, cooperativa e lúdica, en 6º de Primaria traballamos a comprensión lectora aplicada a diferentes tipos de relatos que requiren resolución (de enigmística popular, de pensamento lateral, de matemática recreativa, de lóxica, de enredos lingüísticos...), sempre adaptados, por niveis de dificultade, á idade do alumnado.
Un espazo divertido para ler, crear e pensar «fóra da caixa». Bo traballo, rapaces!
Durante os últimos anos, estivemos a realizar a lectura de varias das súas obras como Os nenos da varíola ou As horas roubadas e nesta ocasión, o alumnado de 3º da ESO viña de ler un dos seus últimos libros publicados: Adeline, inspirada na historia de Carmilla, a primeira muller vampira.
Durante o encontro, a autora fixo un percorrido polos momentos, lugares e personaxes que lle serviron de inspiración para crear a súa obra e rematou asinando algúns exemplares do libro.
O acto foi o perfecto colofón para un ano de coñecemento dunha boa parte da nosa literatura e, asemade, un xeito especial de celebración das nosas Letras Galegas.
E esta Semana das Letras tamén temos a sorte de contar coa colaboración de máis xente da casa, Xosé Manuel Varela e a súa filla Icía Varela, que ademáis de traballar no Fogar, tamén son músicos e importantes divulgadores da nosa literatura oral tradicional. De feito, a editorial Xerais encargoulles este ano a edición do libro Cantareiras, dedicada ás homenaxeadas nas Letras Galegas.
Pois ben, Xosé Manuel e Icía imparten hoxe luns e o vindeiro mércores un obradoiro didáctico arredor das nosas cantareiras, centrándose especialmente nas sete homenaxeadas pola Real Academia Galega. Todos os cursos de Primaria, Secundaria e Bacharelato gozamos da súas explicacións e tamén interpretamos algunhas das súas cantigas.
Un pasiño máis para achegarnos a este tesouro de noso, que debemos transmitir ás seguintes xeracións!
Outro dos proxectos arredor da Letras Galegas deste curso foi o «Valse das Avoas». Impulsado desde o Departamento de Música e coa coordinación da profesora Iria Pérez, organizamos todo o necesario para que pequenos e maiores bailasen este valse, inspirado na adaptación que Xabier Díaz fixo dunha peza das cantareiras de Cerceda: Rosa e Adolfina Casás.
O primeiro foi preparar a música. Coa colaboración inestimable dalgúns pais, nais e de varios alumnos e alumnas fixemos ensaios, máis ensaios e, finalmente, a gravación da peza. Un agradecemento moi especial a todos estes músicos da casa, do Fogar: Sabela Varela, Leda Vázquez, Marina Martínez, Raúl Novoa, Enma Díaz, Daniela Sambad, Sindo Novoa, Noelia Losada, Natalia Freire, Paula Suárez e Iria Pérez.
Logo, chegou o día do baile. Unha sesión ben divertida e gratificante na que conseguimos encher o ximnasio con nenos, pais, nais, avós, avoas... Todos a bailar a ritmo de valse.
Moitas grazas! Un gran traballo!
O vindeiro mércores ás 17:30 comezará a gran FOLIADA DAS LETRAS, unha festa con música en vivo (a cargo do grupo Pesdelán), baile e merenda para todos os asistentes. E de balde! Estades todos convidados! Animade os vosos imáns e irmás, pais, nais, avós e avoas. Cantos máis, mellor!
Non só pasaremos unha tarde divertida con este ambiente festivo, senón que tamén celebraremos as Letras Galegas deste ano, dedicadas, como sabedes, ás nosas cantareiras e á nosa poesía oral. Aproveitaremos para ofrecer a actuación das pequenas pandeireteiras do Fogar e para presentar os diferentes proxectos arredor das Letras Galegas deste curso: «Xota do Fogar», «Valse das Avoas», «Telexornal Cantareiras»...
Como adianto aquí deixamos os vídeos da «Xota do Fogar». O primeiro, coa interpretación dos nosos músicos e cantareiras; e o segundo, en versión Karaoke. A cantar todo o mundo!
Non podedes faltar! Esperámosvos a todos e todas na FOLIADA DAS LETRAS!
Hoxe, xoves, grazas á iniciativa da profesora de Música Iria Pérez, visitounos o músico e profesor Richi Casás, que ademais é irmán do presidente da nosa Fundación Fogar Santa Margarida, Rafa Casás, e neto e afillado de dúas das cantareiras homenaxeadas no Día das Letras Galegas, Rosa e Adolfina Casás, de Vila da Igrexa (Cerceda).
Todo o alumnado de 5EP e 6EP tivo a sorte de participar activamente no seu obradoiro sobre tradición oral e música popular. Partindo das súas experiencias familiares, Richi falounos de como as cantigas populares invadían a vida cotiá da Galicia rural. Nas casas máis humildes, a falta de instrumentos musicais, calquera cousa servía para acompañar as pezas: pratos, culleres, morteiros, botellas de anís, zocas, sachos... E tamén nos falou de Dorothé Schubarth, a recompiladora suíza que percorreu Galicia gravando cantigas nos anos 70 e 80.
Puidemos cantar con el e facerlle unha chea de preguntas sobre as súas familiares cantareiras e sobre o fascinante mundo as cantigas tradicionais. Unha experiencia que resultou tan amena como enriquecedora. Moitas grazas, Richi!
Hoxe, venres 11 de abril, realizamos o segundo encontro entre autores e alumnado neste curso 2024-25. Un contexto no que se respiraba literatura: alumnos e alumnas de literatura de 2º de Bacharelato, os profesores de Literatura Castelá, Inés Sixto, de Literatura Galega, Pablo Quintá; e Ledicia Costas, unha das escritoras máis lidas e galardoadas do panorama literario galego.
Foi o colofón perfecto para un curso tan intenso de coñecemento da historia da literatura e de lectura de varias obras.
Nesta ocasión, o alumnado viña de realizar a lectura de dous dos seus grandes libros: Golpes de luz e Pel de cordeiro.
Na sesión produciuse un fluído diálogo entre a escritora e os seus lectores.
Os nosos alumnos e alumnas de sexto de Primaria convertéronse por uns días en creativos publicistas que, en parellas, elaboraron unha chea de anuncios publicitarios e propagandísticos. Debuxando e rotulando, coa técnica da colaxe, con deseños de ordenador...
Aquí deixamos os mellores exemplos dese gran traballo. Parabéns! Xa sabedes, sempre hai un oco para a creatividade!
A lírica popular oral galega, coa súa tradición musical, é considerada unha das máis importantes de toda Europa occidental. A través das cantareiras, homenaxeadas no Día das Letras deste ano, podemos apreciar a riqueza e variedade das cantigas populares, que xurdían en calquera momento do ano, con calquera traballo ou ocasión festiva. Esta podería ser unha clasificación:
• Traballos do campo: cantos de seitura (de cando se recollía o cereal), cantos de vendima (de cando se recollía a uva), muiñeiras (asociadas ao momento de moer no muíños).
• Festas anuais: cantos dos maios (asociadas á celebración da primavera), cantos de Nadal ou panxoliñas (na época do Nadal).
• Vida cotiá: cantos de berce (para adurmiñar os nenos), regueifas (diálogos cantados improvisados entre mozos e mozas típicos das vodas).
Queredes escoltar algunha? Aquí tedes uns cantos exemplos.
PARÁFRASE: Como era usual na época, tamén a famosa soldadeira Maria Balteira teria feito unha cruzada (peregrinación á Terra Santa), para gañar os perdóns ou indulxencias habituais. O peor é que, no seu regreso, uns mozos lle foron roubando estas indulxencias, en sucesivos ataques á súa «maleta descadeada». A cantiga é un dos máis perfectos equívocos do cancioneiro satírico.
Un ano máis celebramos o nacemento da nosa autora literaria máis universal: Rosalía de Castro. Desta vez, o 23 de febreiro coincide en domingo, pero no Fogar xa puxemos en marcha as actividades. A principal será a «Busca dos versos de Rosalía».
A xeito de busca do tesouro, debemos localizar polos espazos do colexio todos os poemas da nosa SuperRosalía. Ollo, son diferentes! Cantos atopades? Onde están? Tomade nota do primeiro verso e do lugar onde están e entregádelle o resultados das vosas pescudas ao voso titor ou titora. O venres é a data límite.
Ah! E o venres, como outros anos, repartiremos os manteis de «Caldo de Gloria». Seguro que é unha boa forma para achegármonos ao Día de Rosalía.
Esta mañá celebramos na biblioteca unha nova sesión do Club de Cómic, unha actividade xa comezou en setembro e que levamos desenvolvendo de forma continuada desde hai varios cursos. Nesta ocasión, a nosa profe e compañeira Nerea axudou os rapaces e as rapazas a traballar as proporcións da man.
Todos aqueles estudantes da ESO que desexedes participar, non tedes máis que pasar pola biblio e apuntarvos. As sesións celébranse durante o recreo da mañá cada quince días. Nelas poderedes gozar coas atractivas propostas de Nerea, recomendarvos lecturas, coñecer novos títulos e autores. Tamén poderedes dispoñer da selección de banda deseñada e manga dos nosos fondos e, ademais, dos lotes de cómics que cada mes nos deixan en préstamo desde a Biblioteca Municipal Durán Loriga, a cuxas traballadoras lles agradecemos enormemente o apoio que nos están a prestar.
