Metáforas e adiviñas

Estes días andamos en sexto de Primaria a traballar os recursos literarios (a personificación, a hipérbole...). Un dos máis importantes e empregados é a metáfora. 

A metáfora é ese recurso no que se relacionan dous elementos con algunha semellanza entre si (sen usar partículas comparativas). Estes elementos serían o Termo Real (R) e o Termo Imaxe (I). Así, se dicimos:

Os teus dentes son perlas brillantes

Temos unha metáfora que relaciona o Termo Real (R) dentes co Termo Imaxinario (I) perlas brillantes. Evocamos daquela a imaxe duns dentes brancos e relucentes como perlas.

As adiviñas populares tamén recorren con moita frecuencia ao recurso da metáfora. Por exemplo:

Ten un dente e tira pola xente (Solución: a campá)

Nesta adiviña, o Termo Real (R) campá relaciónase co Termo Imaxinario (I) [boca] dun só dente; é dicir, o badalo da campá sería o único dente dunha boca. Se somos hábiles recoñecendo os elementos da metáfora, tamén temos máis doado dar coa solución da adiviña. 

Queres practicar? Os alumnos e alumnas de sexto de Primaria prepararon este vídeo para convidarte a «xogar ás adiviñas». Adiante! Cantas das resolvido?

[21DEG: Día 20] O reto: As adiviñas

Xa estamos no día 20 de 21DEG. «O reto» hoxe: xogar con adiviñas. Aquí che damos seis pezas. Tes que gravarte en dúas fases:

a) Le as adiviñas en voz alta e intenta ofrecer a súa solución. Pon a cabeciña a traballar! 

Adiviña 1

Quen me mira e me desfai,

ha de chorar máis por min

que chorou pola súa nai.

A cebola

Adiviña 2

Cae da torre embaixo e non rompe,

e cae dunha ponte e rompe.

O papel

Adiviña 3

Que será unha cousiña, cousa,

que entra por onde non entra un leirón

e garda a casa coma un león?

A chave

Adiviña 4

Teño follas sen ser árbore,

fáloche e non teño voz;

se me abren non me queixo,

adiviña ti quen son.

O libro

Adiviña 5

Que animal é 

o que anda cos pés na cabeza?

O piollo

Adiviña 6

Se queres saber de min

estou no medio do mar;

non son peixe, non son illa

e tampouco sei navegar.

A letra «a»

Ollo! Se ves que algunha se che resiste, pasando o cursor pola zona en branco debaixo cada adiviña atoparás as solucions.

b) A segunda parte do reto, aproveitando que estamos en fin de semana, debe facerse en familia. Grávate recitándolles as adiviñas túa nai, a teu pai, a un avó ou avoa, a un irmán ou irmá... Grava tamén as súas respostas (sexan correctas ou non). 

Xa sabes, todo nun mínimo de 3 minutos.

[21 DEG: Día 14] O reto: Unhas adiviñas

Xa estamos no día 14 de 21DEG. «O reto» hoxe: xogar con adiviñas. Aquí che damos seis. Leas en voz alta e intenta ofrecer a súa solución. Pon a cabeciña a traballar! 

Adiviña 1

Quen me mira e me desfai,

ha de chorar máis por min

que chorou pola súa nai.

A cebola

Adiviña 2

Cae da torre embaixo e non rompe,

e cae dunha ponte e rompe.

O papel

Adiviña 3

Que será unha cousiña, cousa,

que entra por onde non entra un leirón

e garda a casa coma un león?

A chave

Adiviña 4

Teño follas sen ser árbore,

fáloche e non teño voz;

se me abren non me queixo,

adiviña ti quen son.

O libro

Adiviña 5

Que animal é 

o que anda cos pés na cabeza?

O piollo

Adiviña 6

Se queres saber de min

estou no medio do mar;

non son peixe, non son illa

e tampouco sei navegar.

A letra «a»

Ollo! Se ves que algunha se che resiste, pasando o cursor pola zona en branco debaixo cada adiviña atoparás as solucions.

A segunda parte do reto é gravarte recitándollelas a outras persoas (familia, amigos, coñecidos...). Grava tamén as súas respostas (sexan correctas ou non). Xa sabes, cun mínimo de tres minutos.

Manuel Álvarez de Novoa Vázquez, 3ESOA

[21 DEG: Día 12] O reto: Toca adiviñas

Como as demais mostras da nosa cultura popular tradicional, as adiviñas tranmitíronse de xeración en xeración, de forma oral: aprendíanse de llelas escoitar a outros e de cavilar sobre elas para lles dar resposta. 

«O reto» hoxe é, en primeiro lugar, buscar unhas cantas adiviñas coa súa solución (as que che parezan máis orixinais, divertidas...). Nós propoñémosche algunhas. Espreme os miolos para dar coa solución! (Ollo! Se non dás atopado as repostas, podes pasar o rato sobre a parte en branco debaixo de cada adiviña)

Adiviña 1

Que cousa, cousiña é,

para adiviñar é,

que, se está aberta, garda

e, se está pechada,

non garda nada?
O paraugas

Adiviña 2

Que cousa, cousiña é

que se pon na mesa,

córtase, repártese

e non se come?
A baralla

Adiviña 3

Anda e non ten pés, 

come e non ten boca, 

canta comida lle dan 

toda lle parece pouca.
O muíño

Adiviña 4

Dúas irmanciñas van ao compás, 

cos pés para adiante 

e os ollos para atrás.
As tesoiras

Adiviña 5

Unha señorita moi aseñorada, 

sempre está na casa 

e sempre está mollada.
A lingua

Adiviña 6

Zoca e media en cada pé,

cantas zocas veñen ser?
Dúas zocas (e dúas medias)

Adiviña 7

De que hai que encher un caldeiro

para que pese menos que baleiro?
De buratos

Cando as teñas, grávate recitándollelas a outras persoas (familia, amigos, coñecidos...). Grava tamén as súas respostas (sexan correctas ou non). Xa sabes, cun mínimo de tres minutos.

Tempo de magosto

Alto me vexo 

no meu capelexo, 

por unha risada 

quedei sen nada. 

Seguro que che resulta máis doado resolver esta adiviña popular ollando a foto que a acompaña. Boa risada a do ourizo que acabará por perder as súas castañas. Non si?

Como cada ano chegou a celebración do Magosto e aquí temos unhas imaxes do castañeiro a asar unha chea de castañas para os máis cativos. E estaban ben boas! Axiña visitará de novo o Fogar para os maiores!

Coñecedes estas frases feitas arredor do tema das castañas e do magosto? Seriades quen de asocialas con cadanseu significado?

Frases feitas
A. Saír dun souto para meterse noutro.
B. Quedar en auga de castañas. 
C. Facer un bo magosto.
D. Quitarlle as castañas do lume.
E. Cada moucho no seu souto.

Significados
1. Solucionarlle a alguén un problema.
2. Facer un bo negocio, obter un bo beneficio.
3. Ir cada un ao seu.
4. Empeorar unha situación.
5. Resultar algo sen importancia ningunha.