Ruta Pondaliana 2024

O pasado 7 de maio, o alumnado de 3ESO animouse, un ano máis, a participar na Ruta Pondaliana. Unha xornada para aprender ao aire libre, no propio territorio. Para aprender e, tamén, para gozar cos compañeiros e compañeiras no entorno natural e cultural da comarca de Bergantiños. 

Pola mañá, achegámonos ao castro de Borneiro e ao dolmen de Dombate (visita guiada). Ao medio día xa estabamos no piñeiral da praia de Balarés, onde comemos e puidemos gozar dunhas horas de lecer.

Pola tarde, realizamos a camiñada prevista polo Monte Branco e pola desembocadura do Anllóns, ata chegar á casa natal de Eduardo Pondal, en Ponteceso. 

Unha xornada inesquecible! Parabéns a todos e todas polo ben que fixestes a lectura e comentario in situ dos poemas pondalianos!

Galería de fotos

A Coruña de Villalta

Seguindo o ronsel dos magnificos telexornais das Letras Galegas que durante anos crearon no CPI dos Dices de Rois, varios centros concertados da Coruña (agrupados en Escolas Católicas) animámonos a realizar un video documental sobre a figura de Luísa Villalta, a escritora homenaxeada este ano no Día da Letras Galegas.

O resultado é o que temos arriba. Un gran traballo que recolle as diversas facetas da poeta coruñesa: a súa familia, infancia e mocidade; a súa paixón pola música; o seu labor docente e a pegada que deixou; o seu compromiso como poeta; e tamén a súa morte, inesperada e prematura.

Temos que felicitar a todos os rapaces e rapazas que participaron, do noso Fogar e tamén dos outros centros (Esclavas, Compañía de María, Santa María del Mar, Dominicos, Franciscanos e Grande Obra de Atocha). 

Un gran traballo!

Día de Rosalía 2024

Aproxímase o Día de Rosalía. Será este venres, 23 de febreiro. En tal data de 1837 naceu, en Santiago de Compostela, a nosa galega máis universal, Rosalía de Castro. Unha muller que conseguiu converterse na impulsora do Rexurdimento da literatura galega con poemas hoxe traducidos a ducias e ducias de idiomas: inglés, francés, alemán, ruso, xaponés, éuscaro, hebreo, turco, hindi, guaraní...

Para celebrar o Día de Rosalía, este ano, entre outras actividades, preparamos o vídeo que puidestes ver arriba. Un gran traballo colaborativo no que nenos e nenas de todas as etapas (desde Infantil ata Bacharelato), coas súas familias, fixeron a recitación dun dos seus poemas máis célebres: «Miña casiña, meu lar», tamén coñecido como «Caldo de gloria». Graciñas mil a todos: pequenos, pais, nais, avós, avoas... Un gran traballo!

Foi un proxecto, ademais, no que tamén colaborou profesorado de diferentes seminarios: o de Lingua Galega, o de Tecnoloxía e o de Plástica e Debuxo. 

Ah!, e se queres saber máis sobre a figura de Rosalía de Castro, aquí deixamos estoutro vídeo. Feliz Día de Rosalía!!!!!

Ruta Pondaliana 2023

O pasado 3 de abril, os grupos de 3ESO do Fogar desenvolveron a saída didáctica da Ruta Pondaliana, organizada polos Departamentos de Lingua e Literatura Galegas e de Xeografía e Historia. O obxectivo foi visitar espazos singulares da comarca de Bergantiños directamente relacionados cos poemas de Eduardo Pondal.

Pola mañá, o percorrido, coa lectura e comentario in situ de poemas pondalianos, incluiu o Dolmen de Dombate (con obradoiros de caza prehistórica e visita guiada ao dolmen), o Castro de Borneiro  e a praia de Valarés.  Neste último espazo foi onde comemos e puidemos gozar duns momentos de lecer na praia.

Pola tarde, o itinerario previsto polo Monte Branco e pola desembocadura do Anllóns foi suspendido polo empeoramento do tempo.

[21DEG: Día 16] O reto: Recitamos un poema

Levamos uns días falandos dos prexuízos. Rosalía de Castro, símbolo da nosa cultura e unha das poetas máis importantes do Romanticismo europeo, loitou desde moi nova por vencer outros prexuízos: Desde «As mulleres deben limitarse a ser amas de casa», ata «O galego non serve para cultura escrita».

Co reto de hoxe farémoslle unha homenaxe. Toca recitarmos o seu poema «Dende aquí vexo un camiño». Sigue estas pautas. 

—Le o texto previamente e procura comprender todo (consulta o vocabulario que non coñezas).
—Ensaia un par de veces a recitación antes de gravar.
—Grava a recitación coidando a vocalización e a expresividade.

Dende aquí vexo un camiño

Dende aquí vexo un camiño
que non sei adónde vai;
polo mismo que n'o sei,
quixera o poder andar.
Istreitiño sarpentea
antre prados e nabals,
i anda ó feito, aquí escondido,
relumbrando máis alá.
Mais sempre, sempre tentándome
co seu lindo crarear,
que eu penso, non sei por qué,
nas vilas que correrá,
nos carballos que o sombrean,
nas fontes que o regarán.
Camiño, camiño branco,
non sei para dónde vas;
mais cada vez que te vexo,
quixera poderte andar.
Xa collas para Santiago,
xa collas para o Portal,
xa en San Andrés te deteñas,
xa chegues a San Cidrán,
xa, en fin, te perdas... ¿quén sabe
en dónde?, ¡qué máis me dá!
Que ojallá en ti me perdera
pra nunca máis me atopar...
Mais ti vas indo, vas indo,
sempre para donde vas,
i eu quedo encravada en onde
arraigo ten o meu mal.
Nin fuxo, non, que anque fuxa
dun lugar a outro lugar,
de min mesma, naide, naide,
naide me libertará.

Feita a recitación fala do contido do poema. Que cres que quere expresar Rosalía nestes versos?  Como axuda, propoñémosche que repares no símbolo do «camiño». Escolle entre estas dúas opcións o valor deste símbolo no poema. Xustifica a túa resposta.

O «camiño» é símbolo... 

a) da tentación do descoñecido. É unha porta aberta á fantasía, ao misterioso e á aventura. 

b) da felicidade que lle está negada a Rosalía. Representa a imposibilidade de fuxir de si mesma e a dor ao saber que iso é imposible.

[21DEG: Día 18] O reto: Recitamos

Xa estamos no día 18 de 21DEG. Toca «O reto» e o de hoxe consiste en recitar poesía. Debes demostrar os teus dotes como recitador/a cun poema dun dos protagonistas do noso Rexurdimento: Eduardo Pondal. Nel, o poeta nado en Ponteceso fala dunha situación que xa comezaba a ser preocupante no seu tempo, finais do S. XIX: o abandono da lingua galega por parte da xente nova da Coruña.

Debes seguir estes pasos. 

—Le o texto previamente e procura comprender todo, consulta o vocabulario que non coñezas.
—Ensaia un par de veces a recitación antes de gravar (se os dás memorizado, mellor).
—Grava a recitación coidando a vocalización e a expresividade.
—Finalmente, engade a túa valoración do poema.

Falade galego

Miniñas da Cruña,
de amabre despexo,
de falas graciosas
e pasos lixeiros,
deixá de Castela
os duros acentos:
falade, miniñas,
falade galego.

Cando é que vos ouzo,
a patria esquecendo,
falar esas duras
palabras de ferro,
non sei o que sufro,
non sei o que peno:
falade, miniñas,
falade galego.

Mais cando falades
nos patrios acentos,
envoltos no voso
anxélico alento,
parece que escuito
un canto do ceo:
falade, miniñas,
falade galego.

                    Eduardo Pondal

[21 DEG: Día 10] O reto: O videopoema

Aquí tedes o magnífico traballo realizado por tres compañeiras de 3ESO: Lucía Costa, Itziar Sánchez e Noa Varela. Inspiráronse na cantiga de amigo «Quantas sabedes amar amigo» de Martín Codax: as amigas cítanse para bañarse nas ondas do mar. As nosas compañeiras substituíron o mar da Ría de Vigo polo bravío mar de Riazor. E a súa recitación da cantiga como fondo. Unha peza ben fermosa!

Como xa podedes imaxinar, toca creardes un videopoema. Non ten porque ser tan elaborado como o de Lucía, Itziar e Noa. Basta con que vos gravedes facendo a recitación dalgún poema da literatura galega que vos guste. Botádelle toda a imaxinación que queirades:

Podes facelo individualmente, en parella ou en grupo, podedes gravalo na casa ou ao aire libre, podedes facelo nunha soa toma ou editar o vídeo, podedes incluír texto ou calquera outra idea que se vos ocorra. O importante é serdes creativos e facer unha boa recitación. Se queredes facelo dunha forma máis elaborada, podedes gravalo a fin de semana.

Que poema escoller? Aquí che damos tres posibilidades. Podes elixir unha delas ou buscar outro poema da nosa literatura que che guste máis.

a) 

O reino  

No tempo aquil
cando os animales falaban,
decir libertá non era triste,
decir verdá era coma un río,
decir amor,
decir amigo,
era igual que nomear a primavera.
Ninguén sabía dos aldraxes.
Cando os animales falaban
os homes cantaban nos solpores
pombas de luz e xílgaros de soños.
Decir teu e meu non se entendía,
decir espada estaba prohibido,
decir prisión somente era unha verba
sin senso, un aire que mancaba
o corazón da xente.
Cando,
cando se perdeu,
iste gran Reino?
        Celso Emilio Ferreiro, Longa noite de pedra (1962)

b) 

A dama que ía no branco cabalo
levaba un pano de seda bordado.
        Na verde fror
        as letras van de amor!
O cabaleiro do cabalo negro
levaba unha fita colléndolle o pelo.
        Na verde fror
        as letras van de amor!
No meio do río cambiaron as vistas,
el para o pano i ela prá fita.
        Na verde fror
        as letras van de amor!
As vistas lles viron no río cambiar
e o pano e a fita por se namorar
        Na verde fror
        As letras van de amor!
        Álvaro Cunqueiro, Dona do corpo delgado (1950)

c) 

Cando penso que te fuches,
negra sombra que m' asombras,
ó pé dos meus cabezales
tornas facéndome mofa.
Cando maxino qu' es ida,
no mesmo sol te m' amostras,
i eres a estrela que brila,
i eres o vento que zoa.
Si cantan, es ti que cantas;
si choran, es ti que choras;
i es o marmurio do río,
i es a noite i es a aurora.
En todo estás e ti es todo
pra min i en min mesma moras,
nin m' abandonarás nunca,
sombra que sempre m' asombras.
        Rosalía de Castro, Follas novas (1880)

E outro logo máis dos feitos con Brais.

Gissela Bouzas Neira, 3ESOA

Proposta de traballos para 3ESO [2]

Aí vai unha proposta de actividades voluntarias para 3ESO de cara á segunda avaliación. Podedes escoller unha delas ou propoñer vós mesmos algunha outra opción. 

Retos ludolingüísticos
O ano pasado, os compañeiros e compañeiras de 3ESO animáronse a crear pangramas. Este curso propoñemos ampliar o abano de creacións ludolingüísticas, sempre ORIXINAIS:
Pangrama: un texto coa menor extensión posible mais que conteña todas as letras do noso alfabeto. Este xerador automático pode servos de axuda (máis información: aquí ou aquí).
Abecegrama: un pequeno texto, narrativo ou lírico, con palabras cuxas iniciais se dispoñen por orde alfabética (máis información: aquí).
Tautograma: un microrrelato ou poema formado por palabras que comezan pola mesma letra (máis información: aquí).
Palíndromo: un enunciado formado por palabras cuxas letras se len igual de esquerda á dereita e de dereita á esquerda. Tamén podedes axudarvos deste xerador automático para facelos (máis información: aquí ou aquí).

Presentación en Prezi e/ou exposición oral 
Debedes preparar un traballo escrito e presentalo, ben a través dun Prezi ou ben dunha presentación oral. Prezi é un programa en liña gratuíto que permite crear presentacións ben lucidas: non só con texto, senón tamén con imaxes, audio, vídeo... Todo combinado con gran dinamismo. Se vos gusta fedellar coas novas tecnoloxías, é ideal para vós.
Tamén podedes, apoiádovos nesta presentación en Prezi, facer unha exposición oral, ben directamente ante os vosos compañeiros, ben gravándoa nun vídeo.
Podes escoller, por exemplo, entre estas opcións:
«Fabio Brazza, rapeiro ludolingüista» (máis información: aquí)
«A importancia da ortografía» (máis información: aquí, aguí, aquí ou aquí)
«As linguas de ficción» (máis información aquí)
«Humor gráfico e xogos de palabras» (máis información aquí, aquí, aquí ou aquí)

Videomontaxe dunha cantiga medieval
Xa traballamos na aula as cantigas de amigo e as cantigas de amor. Toca escoller unha, a que máis vos guste. Unha vez que a leades e comprendades ben, ideade un guión para facerdes unha montaxe en vídeo a partir dela (por exemplo con Windows Movie Maker ou iMovie). Cómpre sincronizar imaxes e texto.
Para o audio, se queredes, podedes ben utilizar algunha versión musicada desa cantiga ou ben gravar a vosa propia recitación. Para isto, lede varias veces o texto previamente. Procurade comprender todo, consultade o vocabulario que non coñezades. Por último, gravade a recitación coidando a vocalización e a expresividade.

Investigación sobre os nomes de lugar na Coruña
Xa falamos na clase sobre a orixe do nome da Agra do Orzán: unha agra é unha grande extensión de terra de cultivo dividida en leiras ou agros que pertencen a distintos donos. Suxerímosvos investigardes sobre a orixe dos nomes doutros barrios e lugares emblemáticos da nosa cidade: Os Mallos, A Zapateira, Durmideiras, Monte Alto, Monelos, A Sardiñeira, A Gaiteira, Os Castros, As Roseiras...
Podedes buscar información en libros especializados, enciclopedias, Internet e, sobre todo, preguntando a xente maior que poida saber sobre o tema. Debedes gravar os seus testemuños e transcribir o máis interesante da súa información. Finalmente, presentaredes as vosas conclusións nun traballo escrito (Prezi) ou oralmente (exposición oral).

[21 DEG: Día 06] O reto: Recitamos a Rosalía

O pasado 27 de febreiro cumpríronse 180 anos do nacemento de Rosalía de Castro. Unha escritora valente que no século XIX venceu importantes obstáculos: os prexuízos contra a muller e tamén contra unha lingua minorizada coma o galego. A pesar disto, acabou por se converter en símbolo da nosa cultura e alcanzou recoñecemento universal, coa súa obra traducida ao inglés, ao ruso, ao xaponés…

Rosalía é ademais unha poeta amplamente musicada, cos estilos máis variados: desde a canción lírica ao rap, desde o folk ao merengue, desde o jazz ao heavy.

«O reto» de hoxe consiste en homenaxear a Rosalía de Castro recitando dous dos seus poemas máis coñecidos: «Adios ríos, adiós fontes» e «Negra sombra».

—Lede varias veces os textos previamente.
—Procurade comprender todo, consultade o vocabulario que non coñezades.
—Gravade a recitación coidando a vocalización e a expresividade.
—Finalmente, engadide a vosa valoración sobre os poemas.

O ano de Manuel María [2]

Van chegando os traballos! E o primeiro, un vídeo dedicado a Manuel María, o autor homenaxeado este ano no Día das Letras Galegas. Unha peza audiovisual elaborada por Lucía Rodríguez Bouza, alumna de 3ESO. 

Como vedes, despois de presentarnos a figura literaria deste polifacético escritor da Terra Chá, Lucía animouse a facer a recitación de «A fala», un dos seus poemas máis coñecidos, que ademais serviu para lle dar nome a este blog. 

Mérito ten: investigar, recadar e organizar a información; e, despois, editar o vídeo sincronizando imaxes, texto e audio. E a música de fondo, poemas de Manuel María fermosamente musicados por Mini e Mero.

Graciñas Lucía, o teu vídeo tamén axudará a darlles a coñecer a Manuel María aos máis pequenos do cole.

O ano de Manuel María

Comeza o 2016 e, con todos vós, Manuel María Fernández Teixeiro (1929-2004), o homenaxeado nas Letras Galegas deste ano. Trátase dun dos escritores máis importantes da literatura galega na segunda metade do século XX. Non houbo xénero literario que non cultivase: narrativa, teatro, ensaio, xornalismo e, sobre todo, poesía.

Como poeta, Manuel María considerou todos os temas humanos apropiados para a arte poética: a reivinciación social, a defensa da nosa cultura, o canto á súa paisaxe natal da Terra Chá, o paso do tempo e da vida ou, como vemos no poema, os sentimentos máis íntimos (como amor).

Rosas
SEMPRE a rosa. Sempre:
a forma,
a cor,
o recendo,
a luz,
a perfección da rosa.
Prefiro a rosa vermella.
E amo a rosa branca
porque, cando lle digo
simplesmentes: ROSA,
entrecerra os ollos,
treme
e ruborece.

Manuel María, A luz resuscitada (1984)

Aínda que xa o fixemos nunha entrada anterior, aquí vos quedan varias ligazóns de interese para achegarvos á vida e á obra de Manuel María.

Casa Museo Manuel María
Manuel María no Centro de Documentación da AELG
Manuel María na Wikipedia en galego

Aproveitamos para vos presentar o vídeo de promoción de Canta o cuco, un novo libro-disco de Magin Blanco e Uxía Senlle no que poñen todo tipo de ritmos musicais a versos do poeta da Terra Chá. Unha fermosa forma de achegar a súa obra aos máis pequenos.

E non esquezas, como explicamos na primeira entrada, que son tamén seus os versos que lle deron nome ao noso blog: «A lingua é a chave coa que abrimos o mundo».

Proposta de traballos para 3º ESO

Chega o tempo de propoñer traballos. Xa sabedes, son voluntarios e podedes optar por calquera destas opcións. E axudarán a subir algo as notas!

A. Gravardes recitacións de poemas de Manuel María. Chega o ano 2016, cuxo Día das Letras Galegas estará dedicado a Manuel María Fernández Teixeiro, un dos poetas máis profíficos da nosa literatura. Suxerímosvos que seleccionedes os poemas del que máis vos gusten e que fagades recitacións. Podedes gravalas simplemente en audio (en Ivoox, por exemplo). Como esta.
Ou facerdes unha videomontaxe (Windows Movie Maker, iMovie...) con planos de detalle das vosas bocas mentres recitades. Como aquí.

B: Preparardes unha presentación en Prezi, programa en liña gratuíto. Ben lucida, por suposto: non só con texto, senón tamén con imaxes, audio, vídeo... O contido, escollédeo vós. Por exemplo: algo sobre o devandito Manuel María ou sobre algún tema que vós interesase do estudado no primeiro trimestre (as cantigas de amigo e de amor, a orixe e formación da lingua galega, a tipoloxía textual...). Reparade nestes exemplos, feitos por outros compañeiros vosos.

C: Facerdes recensións ou críticas literarias d’O achado do castro, de Manuel Núñez Singala. Como xa lemos esa comedia, agora podedes, de acordo co suxerido na entrada anterior, facer un comentario persoal sobre a obra. Debe axustarse ás pautas indicadas e redactarse en Word (mínimo 25 liñas).

D: Escribirdes descricións de persoas. Preferiblemente retratos (descricións que combinan trazos físicos e estéticos con trazos psicolóxicos e de personalidade). Para lle dar un toque orixinal, debedes escoller un dos persoeiros ficticios desta ligazón. Cun chisco de imaxinación, cada figura pode suxerir unha chea de ideas para creardes un bo retrato. Tamén cómpre presentalo en Word (mínimo 25 liñas).

Calquera das catro posibilidades é válida. Os traballos das opcións A e B poden elaborarse de forma individual ou en grupo. Como vedes, son traballos acordes cos tempos, en formato dixital e/ou audiovisual, que poderán despois expoñerse neste blog. De terdes outras ideas, comentádeo.

Xosé María Díaz Castro [1]

Estamos xa no mes de maio e o Día das Letras Galegas está aí á volta. Xa saberás que este ano está dedicado ao poeta Xosé María Díaz Castro, autor de pezas maxistrais como «Penélope», unha das máis fermosas definicións poéticas de Galicia.

Penélope

Un paso adiante i outro atrás, Galiza,
i a tea dos teus sonos non se move.
A espranza nos teus ollos se esperguiza.
Aran os bois e chove.

Un bruar de navíos moi lonxanos
che estrolla o sono mol coma unha uva.
Pro tí envólveste en sabas de mil anos,
i en sonos volves a escoitar a chuva.

Traguerán os camiños algún día
a xente que levaron. Deus é o mesmo.
Suco vai, suco vén, Xesús María!,
e toda a cousa ha de pagar seu desmo.

Desorballando os prados coma sono,
o Tempo vai de Parga a Pastoriza.
Vaise enterrando, suco a suco, o Outono.
Un paso adiante i outro atrás, Galiza!

                             Xosé María Díaz Castro, Nimbos

Mini e Mero fixeron unha emocionante versión musicada deste poema. Aquí a tedes, interpretada por eles mesmos.

E se queredes saber algo máis sobre o homenaxeado deste ano, aquí queda unha magnífica presentación en prezi preparada por María José Martínez Paz, alumna de bacharelato do IES de Curtis (A Coruña).