Interferencias lingüísticas [1]

Na páxina 280 do teu libro, abórdase un dos fenómenos máis comúns en situacións de contacto entre linguas: as interferencias lingüísticas.

De sempre, a lingua de calquera comunidade vive en contacto coas linguas de comunidades máis ou menos próximas. Isto fai que con frecuencia uns idiomas inflúan noutros e acaben «prestándose» palabras, especialmente para designar realidades para as que a lingua propia non ten un nome. Isto son os préstamos lingüísticos. Por exemplo: 

• Préstamos do castelán no galego: tortilla, azulexo ou guerrilla.
• Préstamos do inglés no galego: fútbol, chip ou surf.
• Préstamos do francés no galego: blusa, debut ou cabaré.  

Á súa vez o galego deixou préstamos noutras linguas.

• Préstamos do galego no castelán: chubasco, morriña ou vieira. 

Todos estes préstamos son voces correctas e necesarias na lingua.

Outra cousa ben distinta é cando se dá unha convivencia no mesmo territorio de dúas linguas en situación de desigualdade. Neste caso os falantes da lingua minorizada, tendo termos xenuínos de seu para designar certas realidades, incorporan voces innecesarias da lingua hexemónica (*desayuno por almorzo, *mezclar por mesturar, *pulpo por polbo). Fálase entón de interferencias lingüísticas.

Este fenómeno, ademais de constituír unha incorrección, é moi negativo para a integridade dunha lingua e mesmo pon en perigo súa viabilidade no futuro.

Dálle unha atenta lectura ao apartado de Lingua e Sociedade da páxina 280 e fai estas actividades en liña que che axudarán a recoñecer e evitar algúns castelanismos: aquí, aquí e aquí. 

Fenómenos das linguas en contacto

Hoxe imos descansar de tanta gramática. Nas unidades 4 e 5 estudamos xa importantes conceptos sociolingüísticos: diglosia, conflito lingüístico, lingua minorizada... Son ideas que debes ter moi claras porque volverán aparecer en 4ESO e en BACH. 

Repescamos este esquema, que seguro che resulta familiar. Nel podes visualizar a relación existente entre todos eses importantes conceptos. Recomendámosche, de feito que leas o vello post onde aparecía e vexas os vídeos que contén.

Igualmente estoutros vídeos tamén che poden ser moi ilustrativos para traballar os «principais fenómenos das línguas en contacto» e «lingua minoritaria e lingua minorizada».

Principais fenómenos das línguas en contacto

Lingua minoritaria e lingua minorizada

Para rematar, algo de traballo. 

• Copia no teu caderno a definición dos conceptos básicos que acabamos de traballar. Lembra que están aquí.

• Fai tamén no caderno a actividade 1 da página 117 do teu libro: le os textos e responde de forma razoada as preguntas finais (baséate no estudado no libro e no visto no blog).

Arredor do conflito lingüístico

É curioso saber que hai 2000 anos, na antiga Xudea, tamén se daba iso que damos en chamar «conflito lingüístico». E que alí, Xesús, nun momento clave para el, decidiu usar a súa lingua propia, o arameo, a pesar de ser a lingua B, a lingua marxinada.

A xeito de síntese, para intentar precisar esa chea de conceptos que estamos a estudar estas semanas (bilingüismo, diglosia, prexuízos, lingua minorizada...), aquí queda este esquema, coas súas correspondentes definicións. A ver se vos é de axuda.

Contacto lingüístico: Situación en que dúas ou máis linguas coexisten nun mesmo territorio. 

Bilingüismo individual: Capacidade que ten unha persoa de empregar indistintamente dúas linguas.

Bilingüismo social: Sociedade en que se empregan dúas linguas diferentes, sendo unha boa parte da poboación individuos bilingües. Esta situación nunca é estable no tempo e decote acaba derivando en diglosia.

Diglosia: Situación en que se dá unha consideración social desigual de dúas linguas o que provoca un uso desequilibrado destas: a lingua A (dominante) para as funcións de máis prestixio (laboral, institucional, cultural e internacional) e a lingua B (minorizada) para as relacións cotiás e informais (función local e, sobre todo, a familiar).

Lingua dominante (A): Lingua de gran prestixio social que acaba por impoñerse fóra do territorio que lle é propio e acaba ocupando progresivamente ámbitos e funcións doutra lingua (a minorizada).

Lingua minorizada (B): Lingua historicamente propia dun territorio que ve restrinxidas as súas funcións e retrocede nos diferentes ámbitos de uso, baixo a presión dunha lingua dominante foránea.

Prexuízos lingüísticos: Xuízos de valor (preferencias ou rexeitamentos) sobre a lingua baseados en razoamentos falsos ou sen fundamento («O galego é de pailáns de aldea», «O galego só o falan os dunha determinada ideoloxía»...).

Conflito lingüístico: Situación de tensión e pugna entre dúas linguas en contextos diglósicos, e que se pode resolver ben mediante a substitución lingüística, ben mediante a normalización lingüística.

Substitución lingüística: Desaparición da lingua minorizada porque a lingua dominante se impón completamente en todos os ámbitos e funcións.

Normalización lingüística: Proceso mediante o cal unha lingua minorizada consegue recuperar o seu valor comunicativo, as súas funcións lingüísticas e o seus status como lingua propia.

E para rematar cun chisco de humor, vía Xogosdelingua, unha mostra galáctica do conflito lingüístico. Contacto lingüístico, prexuízos, lingua dominante e lingua minorizada, diglosia... todo mesturadiño nesta comedia esmendrellante do grupo Chévere. Ollo! Conseguirá Lucas Arcodavella arredar a Pailán Vader do lado escuro da forza?

Carlos Callón no Fogar

O pasado 13 de abril, o profesor e escritor Carlos Callón mantivo un encontro co alumnado de 3º e 4º ESO e 1º e 2º de Bacharelato do Centro. Após de comentar distintos aspectos do seu libro Como falar e escribir en galego con corrección e fluidez, lido polo alumnado, achegou distintas reflexións sobre os problemas da nosa lingua para acadar a normalidade e animou aos alumnos a falárena sen medo nin prexuízos. O alumnado, o profesorado e o Equipo de dinamización lingüística do Centro valoraron moi positivamente a experiencia.

Este libro do ex-presidente de Mesa pola Normalización Lingüística completa, xunto con En castellano no hay problema e Como defenderes os teus dereitos lingüísticos, unha «triloxía» ben útil para desbotarmos prexuízos sobre a nosa lingua e tomarmos un papel activo na súa recuperación.

Bandeiras enfrontadas

Galicia, ano 2057: conflito político e lingüístico, amizade e traizón... Con todos vós, Bandeiras enfrontadas, unha curtametraxe que fará historia.

Guión digno de X. L. Méndez Ferrín, interpretación cun aquel de Luís Tosar, dirección que envexaría Quentin Tarantino. Así é este traballo de Jorge Barreiro, Alberto López, Sergio Pérez e Víctor Rioja, compañeiros de 1º de Bacharelato. Unha historia ideada, guionizada, interpretada e editada por eles ao cento por cento. Vese, ademais, o ben que o pasaron durante a rodaxe (incluídos os mortos en movemento!).

Aló por Hollywood, lembrádevos de nós. Parabéns polo traballo!