Obradoiro «Cantareiras»

E esta Semana das Letras tamén temos a sorte de contar coa colaboración de máis xente da casa, Xosé Manuel Varela e a súa filla Icía Varela, que ademáis de traballar no Fogar, tamén son músicos e importantes divulgadores da nosa literatura oral tradicional. De feito, a editorial Xerais encargoulles este ano a edición do libro Cantareiras, dedicada ás homenaxeadas nas Letras Galegas.

Pois ben, Xosé Manuel e Icía imparten hoxe luns e o vindeiro mércores un obradoiro didáctico arredor das nosas cantareiras, centrándose especialmente nas sete homenaxeadas pola Real Academia Galega. Todos os cursos de Primaria, Secundaria e Bacharelato gozamos da súas explicacións e tamén interpretamos algunhas das súas cantigas.

Un pasiño máis para achegarnos a este tesouro de noso, que debemos transmitir ás seguintes xeracións!

O «O Valse das Avoas»

Outro dos proxectos arredor da Letras Galegas deste curso foi o «Valse das Avoas». Impulsado desde o Departamento de Música e coa coordinación da profesora Iria Pérez, organizamos todo o necesario para que pequenos e maiores bailasen este valse, inspirado na adaptación que Xabier Díaz fixo dunha peza das cantareiras de Cerceda: Rosa e Adolfina Casás. 

O primeiro foi preparar a música. Coa colaboración inestimable dalgúns pais, nais e de varios alumnos e alumnas fixemos ensaios, máis ensaios e, finalmente, a gravación da peza. Un agradecemento moi especial a todos estes músicos da casa, do Fogar: Sabela Varela, Leda Vázquez, Marina Martínez, Raúl Novoa, Enma Díaz, Daniela Sambad, Sindo Novoa, Noelia Losada, Natalia Freire, Paula Suárez e Iria Pérez.

Logo, chegou o día do baile. Unha sesión ben divertida e gratificante na que conseguimos encher o ximnasio con nenos, pais, nais, avós, avoas... Todos a bailar a ritmo de valse. 

Moitas grazas! Un gran traballo!

Obradoiro de música tradicional con Richi Casás

Hoxe, xoves, grazas á iniciativa da profesora de Música Iria Pérez, visitounos o músico e profesor Richi Casás, que ademais é irmán do presidente da nosa Fundación Fogar Santa Margarida, Rafa Casás, e neto e afillado de dúas das cantareiras homenaxeadas no Día das Letras Galegas, Rosa e Adolfina Casás, de Vila da Igrexa (Cerceda).

Todo o alumnado de 5EP e 6EP tivo a sorte de participar activamente no seu obradoiro sobre tradición oral e música popular. Partindo das súas experiencias familiares, Richi falounos de como as cantigas populares invadían a vida cotiá da Galicia rural. Nas casas máis humildes, a falta de instrumentos musicais, calquera cousa servía para acompañar as pezas: pratos, culleres, morteiros, botellas de anís, zocas, sachos... E tamén nos falou de Dorothé Schubarth, a recompiladora suíza que percorreu Galicia gravando cantigas nos anos 70 e 80.

Puidemos cantar con el e facerlle unha chea de preguntas sobre as súas familiares cantareiras e sobre o fascinante mundo as cantigas tradicionais. Unha experiencia que resultou tan amena como enriquecedora. Moitas grazas, Richi!

A riqueza das cantigas populares

A lírica popular oral galega, coa súa tradición musical, é considerada unha das máis importantes de toda Europa occidental. A través das cantareiras, homenaxeadas no Día das Letras deste ano, podemos apreciar a riqueza e variedade das cantigas populares, que xurdían en calquera momento do ano, con calquera traballo ou ocasión festiva. Esta podería ser unha clasificación:

• Traballos do campo: cantos de seitura (de cando se recollía o cereal), cantos de vendima (de cando se recollía a uva), muiñeiras (asociadas ao momento de moer no muíños).

• Festas anuais: cantos dos maios (asociadas á celebración da primavera), cantos de Nadal ou panxoliñas (na época do Nadal).

• Vida cotiá: cantos de berce (para adurmiñar os nenos), regueifas (diálogos cantados improvisados entre mozos e mozas típicos das vodas).

Queredes escoltar algunha? Aquí tedes uns cantos exemplos.

Muiñeira

Cantiga do maios

Panxoliña

Canto de berce

Regueifa

O Fogar coas Letras Galegas

A celebración deste ano do Día das Letras Galegas no Fogar tivo tres eixos centrais. 

Por unha parte, xunto con outros centros concertados da Coruña (agrupados en Escolas Católicas), participamos na realización do vídeo documental: «A Coruña de Villalta». sobre a figura da autora homenaxeada este ano. Un gran labor o dos nosos «xornalistas» de Primaria e Secundaria, que exerceron reporteiros e presentadores.

Por outra parte, as etapas de Infantil, Primaria e Secundaria participaron durante toda unha semana nun proxecto lúdico elaborado desde o propio centro: «A xincana ‘Luísa Villalta’». Unha serie de xogos e pasatempos (Xincana e Autodefinido) adaptados para distintas idades e que xiraban arredor da figura da escritora coruñesa.

 

Por último, durante todo o mes de maio, o alumnado de 3° e 4° de Primaria estivo traballando a música tradicional da man de Xabier Díaz. Achegámonos así ás cantigas dos nosos maiores, que aprendían dun xeito oral. Tamén practicamos algún paso de xota e incluso montamos a peza cun grupo de cantareiros e cantareiras que se forman en asociacións e escolas da nosa cidade.

Un gran traballo de distintos departamentos (Lingua Galega, Plástica, Música, Tecnoloxía...) que deu lugar a unha combinación de actividades orais e escritas coas que puidemos celebrar, de forma lúdica e motivadora, as nosas Letras Galegas!

       

Ver esta publicación en Instagram

Una publicación compartida de Colegio Hogar Santa Margarita (@hogarcoruna)

«Palabras fermosas» para o Día das Letras Galegas

Hoxe, 17 de maio, presentámosvos este fermoso vídeo que amosa como o alumnado de Primaria participou no proxecto «Palabras fermosas», inspirado na proposta «As palabras de don Paco» da RAG e organizado desde o departamento de Música. 

Os nenos e nenas traballaron a reciclaxe decorando camisetas vellas con palabras enxebres da nosa lingua («ledicia», «bico», «praia», «morriña»...). E todo a ritmo da canción «O meu mundo é» de Paco Nogueiras. As camisetas, cos seus fermosos caligramas, luciron onte no patio.

Unha iniciativa que promove entre os nosos cativos o amor pola lingua galega. Parabéns aos rapaces e a Iria Pérez polo seu traballo!

[21DEG: Día 09] Como che vai?

Hoxe, día 9 dos 21DEG, toca un «Como che vai?». Mais, coma sempre, propoñemos un tema alternativo para que fales e poidas completar sen problemas o mínimo de 3 minutos. Hoxe toca a música.

Seguro que no teu tempo de lecer aproveitas para escoitar algo de música. Se cadra, non consomes moita música en galego. Sempre vén ben coñecer cantantes e grupos novos e, en galego, podes atopar música de todos os estilos e gustos. Aquí vai unha pequena mostra: desde o noise rock de Telephones Rouges ao trap de Boyanka Kostova; desde o pop de garaxe de Esposa aos ritmos latinos e blues de Sés; desde o rock alternativo de Ataque Escampe ao pop indie de Guadi Galego.

Telephones Rouges

Boyanka Kostova

Esposa

Sés

Ataque Escampe

Guadi Galego

Agora sóltate e a falar! Como é habitual, propoñémosche algunhas cuestións:

— Que tal vas co galego? Con quen adoitas falalo máis tempo? Cos compañeiros? Coa familia?
— Veste con ánimos para chegar ao final? Por que?
— Adoitas escoitar música? En que momentos?
— Cales son os teus gustos musicais?
— Escoitas algo de música en galego? Por que?

— Coñeces os músicos anteriores? Cal che gusta máis? Cal menos? Por que?

— Se cadra non é o teu caso, mais por que cres que en xeral se escoita moita máis música en inglés ou en castelán ca en galego?

[21DEG: Día 08] O reto: o karaoke

Hoxe a cantar! E tanto ten que se che dea ben, mal ou regular. O teu reto: cantar completa unha das cancións que seguen (en formato karaoke), por certo, de dous grupos coruñeses: «Como eu canto» de Sés e «Nordés» dos Diplomáticos de Montealto. 

Escolle a que queiras e a cantar! Se alguén máis (familia, amigos...) se anima contigo, mellor! Será máis divertido facer un dúo! Iso si, pode virche ben escoitala antes un par de veces.

[21DEG: Día 05] Como che vai?

 

 

Se cadra, non coñecías a Xoana. Esta moza, apaixonada pola canción e polo galego, conta no vídeo anterior a súa relación coa lingua galega. Deseguido podes ver o videoclip dunha das súas cancións. 

 

Podes coñecela mellor visitando a súa web ou a súa canle en Youtube. 

Ben, hoxe día 5 de 21DEG, toca contar «Como che vai?». Tamén usaremos os vídeos anteriores para conversar. Lembra que o importante é que fales un mínimo de tres minutos.

—Estamos en fin de semana. Houbo moitos cambios nas túas rutinas? Que tal che foi hoxe co galego? 

—Éche máis doado desenvolverte en galego a fin de semana? Ou ao revés? Por que?

—Sentes o apoio dos que te rodean?

—Que che parece o que conta Xoana no vídeo inicial? Sénteste en algo identificado/a con ela? Por que?

—Gústache a súa música? Por que? 

—Xoana emprega a música para «derrubar muros que limitan o galego». A que cres que se refire? Cres que o conseguiu? 

[21DEG: Día 16] O reto: O videoclip

Estamos xa no día 16 de 21DEG. Chega a fin de semana e propoñémosche un reto en grupo: gravardes un videoclip! A canción será «Non me digas "te quero"», do «youtubeiro» Aquel-e. Un trap que, ademais, nos servirá para perfeccionar o uso dos pronomes átonos. Todo son vantaxes!

Se me dis que me queres,
non me digas «te quero».
Recorda que o pronome
vai despois do verbo...
Se xa non me desexas,
dime «non te desexo»,
que vai diante un pronome
porque hai un adverbio
de negación,
hai un adverbio.

Se tes problemas de colocación
cos pronomes cando falas,
escoita atenta esta canción...

Recorda que o pronome
sempre vai despois do verbo,
excepto se aparece
antecedendo un adverbio. (x4)

Ninguén me dixo que hoxe
ía haber rebolo.
Cando me vas chamar?
Vou volverme tolo.
Tamén se adianta o pronome
se hai interrogativos
e o mesmo acontece
con algún indefinido,
indefinido,
indefinido...

Se tes problemas na colocación
dos pronomes cando falas,
escoita atenta esta canción...

Recorda que o pronome
sempre vai despois do verbo,
excepto se aparece
antecedendo un adverbio. (x4)

Para axudarche, propoñemos estas pautas.

—Ponte de acordo con outros campañeiros/as de 21DEG para colaborar na gravación (todos debedes participar, ben en parellas, ben en grupos).

—Buscade o mellor momento (calquera día da fin de semana) e lugar (ao aire libre, nalgún espazo cuberto...).

—Intendade aprender a canción ensaiándoa varias veces.

—Debedes preparar unha coreografía que acompañe a vosa interpretación.

—Se non sabedes editar vídeo, podedes gravar todo nunha soa toma. Basta con que a canción soe de fondo (ben alta) e vós cantedes a letra.

—Poñédelle toda a imaxinación que queirades: usar disfraces, amosar algúns letreiros con fragmentos da canción...

 

A divertirse!

[21DEG: Día 15] Como che vai?

Paulina Ceremuzynska é polaca e fala galego, e moi ben, por certo. Aprendeuno na súa universidade de Varsovia, levada pola paixón que sentía pola nosa poesía e pola nosa música medieval. 

Hai 700 anos todos os galegos falaban galego e mozos e mozas de toda a Península Ibérica cantaban cancións de amor e desamor na nosa lingua. Hoxe, en troques, sorprende ver como persoas de diferentes lugares do mundo aprenden a nosa lingua (como podedes ver aquí), mentres moitos galegos non a falan.

Toca agora un «Como che vai?». Podes guiarte con estas cuestións:

—Como levas a experiencia dos 21DEG? Falas galego de forma máis fluída?
—Que prefires: os días de «Como che vai?» ou de «O reto»? Por que?
—Que opinas de que Paulina Ceremuzynska aprendese a nosa lingua?
—Que che resulta máis interesante do que ela comenta?
—Sabías que centos de estudantes estranxeiros aprenden galego todos os veráns en Santiago? Que che fai pensar isto se tes en conta a relación de moitos galegos coa nosa propia lingua?

[21DEG: Día 13] Como che vai?

Hai uns 50 anos, Andrés do Barro, un mozo ferrolán, acadou por tres veces consecutivas o primeiro posto nas listas de discos máis vendidos en España... cantando en galego!

Primeiro en 1969 con «O tren», despois en 1970 con «Corpiño xeitoso» e «San Antón». A xente de Madrid, de Sevilla, de Valencia, de Huesca ou de Murcia bailaba nos guateques cos números 1 de Andrés do Barro. Unha proba máis de que, a pesar dos prexuízos, desenvolverte na túa lingua propia non debe supoñer ningún atranco ou desvantaxe.

Lamentablemente, a súa estrela foi moi fugaz. Andrés do Barro faleceu con 42 anos a causa dun cancro hepático. 

Hoxe, aínda que non igualamos eses éxitos fóra de Galicia, temos moitos outros músicos de noso que, se cadra, non coñeces. Escoita estes catro exemplos:

Novidades Carminha, «Non saímos do lixo»

Guadi Galego, «Chea de vida»

SonDaRúa, «Fóra»

Sés, «Tempestades de sal»

Imos agora co «Como che vai?»

—Que fixeches hoxe? Algunha novidade no teu día a día con respecto ao galego?

—Sabías quen era Andrés do Barro? Que che parece o que logrou hai 50 anos?

—Gústache escoitar música? En que momentos? 

—Cales son os teus gustos musicais? 

—Escoitas música en inglés? E en castelán? E en galego?

—Coñecías os músicos galegos anteriores? Cal che gusta máis? Por que?

[21 DEG: Día 15] Como che vai?

Sabías que a presenza da nosa lingua en Internet, é dicir, o número de páxinas en galego, sitúaa no posto 49 do mundo. Lembra que se falan unhas 6000 no planeta! Hoxe en Internet tes bastantes posibilidades para gozar do teu lecer en galego en liña. Queres uns exemplos?

Interésanche as novas tendencias, a moda, a literatura, a arte? Non podes perderte a revista online disquecool.com

 

Interésanche as novas tecnoloxías, a ciencia ou os videoxogos? Pois tes que coñecer codigocero.com, unha publicación especializada en todos eses ámbitos con moita información actualizada.

 

Interésanche a música e os concertos que podes atopar por Galicia adiante? Ollo con GZmúsica, unha web dedicada á música galega que pretende achegarvos información sobre as músicas do país, de calquera estilo: pop, rap, ska, rap, folk...

Vídeo correspondente a «21 Días Co Galego 2015» (IES A Pobra do Caramiñas)

E agora toca falar. 

—Como o levaches hoxe? Como vai o teu galego? Usalo en todas as situacións?
—Sentes o apoio dos que te rodean? Colaboran contigo nalgunha actividade?
—De te poñeres nota polo teu traballo ata agora, cal sería do 1 ao 10? Por que?
—Que pensas da información sobre Internet que encabeza esta entrada?
—Coñecías esas webs? Interésanche?
—Coñeces outras páxinas en galego sobre temas que che gusten?
—Cres que debería haber máis ofertas de lecer en galego?

 

Noa López Martínez, 3ESOC

[21 DEG: Día 06] O reto: Recitamos a Rosalía

O pasado 27 de febreiro cumpríronse 180 anos do nacemento de Rosalía de Castro. Unha escritora valente que no século XIX venceu importantes obstáculos: os prexuízos contra a muller e tamén contra unha lingua minorizada coma o galego. A pesar disto, acabou por se converter en símbolo da nosa cultura e alcanzou recoñecemento universal, coa súa obra traducida ao inglés, ao ruso, ao xaponés…

Rosalía é ademais unha poeta amplamente musicada, cos estilos máis variados: desde a canción lírica ao rap, desde o folk ao merengue, desde o jazz ao heavy.

«O reto» de hoxe consiste en homenaxear a Rosalía de Castro recitando dous dos seus poemas máis coñecidos: «Adios ríos, adiós fontes» e «Negra sombra».

—Lede varias veces os textos previamente.
—Procurade comprender todo, consultade o vocabulario que non coñezades.
—Gravade a recitación coidando a vocalización e a expresividade.
—Finalmente, engadide a vosa valoración sobre os poemas.

[21 DEG: Día 04] O reto: Que música che gusta?

Seguro que no teu tempo de lecer aproveitas ás veces para escoitar algo de música. Hoxe, día 4 de 21, o reto é, sinxelamente, falarmos sobre o tema (xa sabes, durante 3 minutos como mínimo). Sóltate e grava unha breve charla túa sobre a cuestión. Se o prefires, podes facelo dando resposta a estas preguntas:

• Adoitas escoitar música?

• En que momentos? 
• Gústache ir a concertos? Por que?
• Cales son os teus gustos musicais?
• Escoitas algo de música en galego?
• Coñeces estes grupos? Cal che gusta máis? Cal menos? Por que?

Monoulious DOP (Noia)

Bolboreta (A Coruña)

Esposa (Santiago de Compostela)

Aid (Vigo)

Ataque Escampe (Santiago de Compostela)

Telephones Rouges (O Grove)

Ses (A Coruña)

Fabulosa xornada de Samaín e Magosto!

Vaia día este venres 28! 

Pola mañá, o Festival de Samaín, cos rapaces de 2º e de 5º de Primaria a actuar ante o resto dos compañeiros do cole. Unha marabilla velos celebrar esta tradición milenaria de orixe celta con tanta variedade de disciplinas: teatro, danza, música, sombras chinesas, adiviñas... Un espectáculo ademais en galego, en castelán e en inglés. Parabéns rapaces e rapazas polo voso esforzo e tamén, como non, para Iria, Roberto e Olga, os profesores dos que xurdiu a iniciativa e que levaron o peso da organización. 

Pola tarde, tocaron xogos populares: a rá, o aro, os zancos, os birlos, as carreiras de sacos... Ata 30 diferentes! Pequenos e maiores gozaron, por quendas, de todas esas actividades lúdicas ligadas á nosa cultura. E rematamos co Magosto! Outra tradición do outono que se remonta ao noso pasado máis remoto. Castañas asadas para todos!