Nas cantigas trobadorescas, especialmente nas cantigas de amigo, manéxase un amplo repertorio de símbolos que convén dominar para interpretalas correctamente.
Auga: simboliza a fecundidade ou pureza da rapaza
Fontes, lagos, ríos...: son o lugar de encontro dos namorados.
Mar tempestuoso: símbolo da paixón amorosa.
Vento: símbolo da masculinidade.
Cervos: representan o namorado.
Flores: símbolo da sensualidade da primavera
Cabelos (lavar cabelos): representan a fermosura e o erotismo. Indica un próximo encontro dos namorados.
Podes localizar os símbolos na seguinte cantiga de Pero Meogo e interpretar o seu significado?
Aquí tedes o magnífico traballo realizado por tres compañeiras de 3ESO: Lucía Costa, Itziar Sánchez e Noa Varela. Inspiráronse na cantiga de amigo «Quantas sabedes amar amigo» de Martín Codax: as amigas cítanse para bañarse nas ondas do mar. As nosas compañeiras substituíron o mar da Ría de Vigo polo bravío mar de Riazor. E a súa recitación da cantiga como fondo. Unha peza ben fermosa!
Como xa podedes imaxinar, toca creardes un videopoema. Non ten porque ser tan elaborado como o de Lucía, Itziar e Noa. Basta con que vos gravedes facendo a recitación dalgún poema da literatura galega que vos guste. Botádelle toda a imaxinación que queirades:
Podes facelo individualmente, en parella ou en grupo, podedes gravalo na casa ou ao aire libre, podedes facelo nunha soa toma ou editar o vídeo, podedes incluír texto ou calquera outra idea que se vos ocorra. O importante é serdes creativos e facer unha boa recitación. Se queredes facelo dunha forma máis elaborada, podedes gravalo a fin de semana.
Que poema escoller? Aquí che damos tres posibilidades. Podes elixir unha delas ou buscar outro poema da nosa literatura que che guste máis.
a)
O reino
No tempo aquil
cando os animales falaban,
decir libertá non era triste,
decir verdá era coma un río,
decir amor,
decir amigo,
era igual que nomear a primavera.
Ninguén sabía dos aldraxes.
Cando os animales falaban
os homes cantaban nos solpores
pombas de luz e xílgaros de soños.
Decir teu e meu non se entendía,
decir espada estaba prohibido,
decir prisión somente era unha verba
sin senso, un aire que mancaba
o corazón da xente.
Cando,
cando se perdeu,
iste gran Reino? Celso Emilio Ferreiro, Longa noite de pedra (1962)
b)
A dama que ía no branco cabalo
levaba un pano de seda bordado.
Na verde fror
as letras van de amor!
O cabaleiro do cabalo negro
levaba unha fita colléndolle o pelo.
Na verde fror
as letras van de amor!
No meio do río cambiaron as vistas,
el para o pano i ela prá fita.
Na verde fror
as letras van de amor!
As vistas lles viron no río cambiar
e o pano e a fita por se namorar
Na verde fror
As letras van de amor! Álvaro Cunqueiro, Dona do corpo delgado (1950)
c)
Cando penso que te fuches,
negra sombra que m' asombras,
ó pé dos meus cabezales
tornas facéndome mofa.
Cando maxino qu' es ida,
no mesmo sol te m' amostras,
i eres a estrela que brila,
i eres o vento que zoa.
Si cantan, es ti que cantas;
si choran, es ti que choras;
i es o marmurio do río,
i es a noite i es a aurora.
En todo estás e ti es todo
pra min i en min mesma moras,
nin m' abandonarás nunca,
sombra que sempre m' asombras. Rosalía de Castro, Follas novas (1880)
Aí vai unha proposta de actividades voluntarias para 3ESO de cara á segunda avaliación. Podedes escoller unha delas ou propoñer vós mesmos algunha outra opción.
Retos ludolingüísticos
O ano pasado, os compañeiros e compañeiras de 3ESO animáronse a crear pangramas. Este curso propoñemos ampliar o abano de creacións ludolingüísticas, sempre ORIXINAIS: Pangrama: un texto coa menor extensión posible mais que conteña todas as letras do noso alfabeto. Este xerador automático pode servos de axuda (máis información: aquí ou aquí). Abecegrama: un pequeno texto, narrativo ou lírico, con palabras cuxas iniciais se dispoñen por orde alfabética (máis información: aquí). Tautograma: un microrrelato ou poema formado por palabras que comezan pola mesma letra (máis información: aquí). Palíndromo: un enunciado formado por palabras cuxas letras se len igual de esquerda á dereita e de dereita á esquerda. Tamén podedes axudarvos deste xerador automático para facelos (máis información: aquí ou aquí).
Presentación en Prezi e/ou exposición oral
Debedes preparar un traballo escrito e presentalo, ben a través dun Prezi ou ben dunha presentación oral. Prezi é un programa en liña gratuíto que permite crear presentacións ben lucidas: non só con texto, senón tamén con imaxes, audio, vídeo... Todo combinado con gran dinamismo. Se vos gusta fedellar coas novas tecnoloxías, é ideal para vós.
Tamén podedes, apoiádovos nesta presentación en Prezi, facer unha exposición oral, ben directamente ante os vosos compañeiros, ben gravándoa nun vídeo.
Podes escoller, por exemplo, entre estas opcións:
«Fabio Brazza, rapeiro ludolingüista» (máis información: aquí)
«A importancia da ortografía» (máis información: aquí, aguí, aquí ou aquí)
«As linguas de ficción» (máis información aquí)
«Humor gráfico e xogos de palabras» (máis información aquí, aquí, aquí ou aquí)
Videomontaxe dunha cantiga medieval
Xa traballamos na aula as cantigas de amigo e as cantigas de amor. Toca escoller unha, a que máis vos guste. Unha vez que a leades e comprendades ben, ideade un guión para facerdes unha montaxe en vídeo a partir dela (por exemplo con Windows Movie Maker ou iMovie). Cómpre sincronizar imaxes e texto.
Para o audio, se queredes, podedes ben utilizar algunha versión musicada desa cantiga ou ben gravar a vosa propia recitación. Para isto, lede varias veces o texto previamente. Procurade comprender todo, consultade o vocabulario que non coñezades. Por último, gravade a recitación coidando a vocalización e a expresividade.
Investigación sobre os nomes de lugar na Coruña
Xa falamos na clase sobre a orixe do nome da Agra do Orzán: unha agra é unha grande extensión de terra de cultivo dividida en leiras ou agros que pertencen a distintos donos. Suxerímosvos investigardes sobre a orixe dos nomes doutros barrios e lugares emblemáticos da nosa cidade: Os Mallos, A Zapateira, Durmideiras, Monte Alto, Monelos, A Sardiñeira, A Gaiteira, Os Castros, As Roseiras...
Podedes buscar información en libros especializados, enciclopedias, Internet e, sobre todo, preguntando a xente maior que poida saber sobre o tema. Debedes gravar os seus testemuños e transcribir o máis interesante da súa información. Finalmente, presentaredes as vosas conclusións nun traballo escrito (Prezi) ou oralmente (exposición oral).
Andamos estes días a voltas coas cantigas de amigo e coas cantigas de amor dos nosos trobadores. Aquí vos quedan un par de esquemas que sintetizan os aspectos básicos destes dous xéneros da nosa lírica profana medieval. Ah!, e con cadanseu exemplo acompañado de versión musical en vídeo.
Pois naci nunca vi Amor
e ouço del sempre falar;
pero sei que me quer matar,
mais rogarei a mia senhor: que me mostr’ aquel matador, ou que m’ ampare del melhor.
Pero nunca lh'eu fige rem
por que m'el haja de matar,
mais quer'eu mia senhor rogar,
polo gram med'em que me tem: que me mostr’ aquel matador, ou que m’ ampare del melhor!
Nunca me lh'eu ampararei,
se m'ela del nom amparar;
mais quer'eu mia senhor rogar,
polo gram medo que del hei: que mi amostr’ aquel matador, ou que mi ampare del melhor.
E pois Amor há sobre mi
de me matar tam gram poder
e eu non'o posso veer,
rogarei mia senhor assi:
que mi amostr’ aquel matador, ou que m’ ampare del melhor.
Pregunta: Que músico galego acadou sona universal cos seus temas na nosa lingua?
Se non se vos ocorre ningún nome, aí vai un: Martín Codax, toda unha estrela internacional de noso que viviu entre os séculos XIII e XIV. As súas fantásticas cantigas forman parte dese tesouro que é a lírica galego-portuguesa medieval. Un modelo lírico que foi referente na Europa daquel tempo e que levou a trobar no noso idioma a casteláns, a aragoneses, a provenzais, a italianos...
Mais tamén hoxe, sete séculos despois, podemos ver como as pezas deste xograr galego son admiradas e interpretadas en todas as latitudes do planeta. E aí vai unha pequena mostra: catro versións diferentes da súa cantiga de amigo «Eno sagrado en Vigo».
