Tópicos amorosos de onte e hoxe

O asunto amoroso é o eixo central das cantigas de amigo e das cantigas de amor. Nestas últimas, por exemplo, podemos recoñecer certos tópicos (ou campos sémicos) concretos:

1. Loanza da dama: eloxio das virtudes físicas (fremosa, bon semellar, bon parecer...) ou morais da muller (boa, prez –valor–, mesurada –discreta–, bon falar...).
2. Amor do poeta: expresión do sentimento amoroso do cabaleiro (amor, amar muito, querer ben...).
3. Reserva da dama: refírese ao desdén, indiferenza ou rexeitamento da dama (non falar, ir-se, sanhuda –rancorosa–, alongar –separarse–, desamar, fazer mal...).
4. Coita de amor: sufrimento por amor do cabaleiro (coita, doo, penar, sofrer, chorar, ensandecer –tolear–,  perder o sen –perder a cordura–, morrer...).

Aínda que nunca repararas nisto, estes tópicos, séculos despois, seguen a ser recorrentes en cancións de todas as linguas e culturas. Velaquí uns exemplos. Ollo!, todos en voz masculina, como as cantigas de amor.

Poderías atopar estes mesmos tópicos noutras cancións? Repasa as letras das cancións que che gusten, dá igual o idioma, e busca os fragmentos con algún destes mesmos tópicos. 

Os determinantes

               

Os substantivos comúns aparecen normalmente precedidos por palabras que os concretan (a casa, aquela casa, a túa casa...), Estas son coñecidas como determinantes. Xa os estudiamos nas páxinas 134-137 do teu libro. Imos agora repasalos:

Dálle unha lectura ao apartado dos determinantes do teu libro (nas páxinas 134-137) e logo propoñémosche que participes nesta aventura interactiva. Ollo!, terás que anotar o número que se che ofrece ao superar cada serie de probas para poder descubrir a clave que abre a caixa do tesouro.

Adiante, a traballar... E ánimo!

Creamos textos argumentativos

 

O vídeo anterior preséntache o texto argumentativo. Xa sabes, ese tipo de texto que ten como intención principal defender unha idea (tese) e convencer dela o lector. Os textos argumentativos danse con frecuencia na vida cotiá: artigos de opinión xornalísticos, sentenzas xudiciais, ensaios científicos ou filosóficos, discursos políticos, textos publicitarios, intervencións en debates e mesas redondas e, en xeral, tamén discusións espontáneas do noso día a día.

No vídeo anterior proponse un texto argumentativo cunha estrutura dedutiva, é dicir, a tese xa se indica no primeiro parágrafo, para despois desenvolver os argumentos. Nós propoñémosche unha estrutura indutiva ou sintética, que consta destas partes: 

Introdución: presentación do tema (asunto sobre o que se vai falar).

Desenvolvemento: conxunto de argumentos que conducen á tese, reforzados por probas, exemplos, citas...

Conclusión: tese (síntese coa opinión persoal). 

Entre os procedementos discursivos que contribúen a apoiar os argumentos están os seguintes:

Definición: explica o significado de conceptos clave no texto.

Comparación ou analoxía: serve para poñer en relación ideas, con casos semellantes ou diferentes que axudan a comprender conceptos e argumentos.

Exemplificación: achega un exemplo concreto e contrastable que facilita a comprensión dunha idea ou demostra argumentos.

Enumeración: exemplos en serie que proporcionan máis forza a un argumento.

Cita: reprodución das palabras de expertos ou persoas que coñecen o tema, así serven como argumentos de autoridade.

Interrogación: pode usarse para poñer en dúbida un argumento contrario, para provocar unha reacción no interlocutor ou mesmo poden ser retóricas para convidar á reflexión.

De acordo co anterior e co traballado na aula, redacta un texto argumentativo, dun mínimo de 20 liñas, sobre un dos seguintes temas. Escolle o que máis che interese, iso si, debes decidirte por unha das aletrnativas que se ofrecen en cada caso.

 

• Os deberes escolares: son beneficiosos ou son un problema?

• O toureo (ou tauromaquia): debe prohibirse ou non?

• As centrais nucleares: necesarias ou demasiado perigosas?

• Os programas de telerrealidade: entretemento ou «telelixo»?

• As redes sociais: axúdannos a socializar ou íllannos?

• O fútbol profesional: deporte ou simple negocio?

Se queres, aquí podes ler exemplos de textos argumentativos creados por compañeiros de cursos anteriores. Cando o teñas o teu finalizado, revisado e en limpo, envíamo por MOODLE. Podes redactalo no caderno e mandarme un escaneo ou, se o prefires, escribir directamente o texto completo no recadro da actividade en Moodle.

Substantivo: xénero e número

O xénero é inherente aos substantivos. No teu libro de texto (páxs. 91-92) podes estudar o imprescindible sobre este trazo do substantivo. A lingua galega diferencia dous xéneros: masculino e feminino. A maioría dos substantivos presentan invariablemente un só xenero (a mesa, o libro). Neste sentido, cómpre lembrarmos que en galego...

En troques, algúns substantivos admiten os dous xeneros por designaren seres sexuados (o neno / a nena, o gato / a gata). Nestes casos a regras de flexión de xénero recóllense neste esquema.

En canto á flexión de xénero, convén precisar o caso dos que rematan en -án e -ón.

O número dos substantivos (no teu libro, páxs. 93-94) permite expresar a diferenza entre realidades singulares e múltiples. O que máis nos interesa é o xeito de formar o plural en galego, que segue unhas regras básicas.

A lírica: métrica, estrofas...

Hoxe imos repasar os trazos básicos do xénero lírico. O primeiro que debes facer é ler con atención os subapartados 2.1 O xénero lírico (páxs. 22-23) e 4 A linguaxe literaria (páxs. 25-27). Relé a definición xeral do xénero, a análise métrica, os tipos de estrofas e os recursos estilísticos.

Para poder recoñecer os tipos de estrofas, aquí tes estas imaxes que nos amosan desde as máis breves e simples (pareado, tercetiña...) ás máis longas e complexas (romance, soneto...).

Tamén podes consultar os tipos de estrofas nesta presentación.

Agora poñamos en práctica estes coñecementos. Deseguido, o soneto «Bendito sexa o ano, o mes, o día» de Darío Xohán Cabana. Leo con calma, en voz alta se é posible, e procura captar o seu sentido. Lembra que hai unha voz poética que busca expresar unha idea.

Bendito sexa o ano, o mes, o día
que te encontrei no medio do camiño
e andabas escollendo a flor do espiño
sen te mancar na espiña que fería;

bendita sexa a hora en que eu prendía
no teu claro mirar de trigo e liño
e o instante en que probei o manseliño
mel da palabra túa de amavía:

bendito sexa o intre e o segundo
en que determinei ser teu amigo
e camiñar contigo polo mundo.

bendito sexa o porto e a cidade
onde embarquei pra navegar contigo
nun navío de amor e de saudade.

Agora vai aquí e realiza as actividades interactivas que se propoñen sobre este poema (marca a opción «Mostrar todas as preguntas»). Cando remates, comproba os teus propios resultados. Non é preciso que me envíes nada por MOODLE.

Orixe e formación do galego

Como podes ver na páxina 20 do teu libro de texto, o galego é unha lingua romance (ou románica) derivada da variedade do latín que trouxeron a Galicia os romanos, cara ao século I d. C., durante a expansión do Imperio. Sendo esta base latina o compoñente fundamental da nosa lingua, o galego tamén conserva trazos das linguas anteriores e posteriores á romanización.

Substrato. Trátase das linguas dos pobos que habitaron no territorio galego antes da chegada dos romanos. Hai que distinguir unha compoñente preindoeuropea, máis antiga, e outra indoeuropea, de orixe celta e precelta. Destas linguas quedan restos no noso léxico (carqueixa, cabana, amorodo, berce, con, sobaco, sapo, veiga, carballo, gándara, rodaballo...) e na nosa toponimia (Coruña, Laxe, Carballo, Carnota, Lestrove, Montrove, Barallobre...). 

Romanización. Chámase asi ao proceso de asimilación cultural por parte do Imperio Romano dos territorios que ía conquistando na súa expansión. Noutras palabras, é da expansión da cultura romana e da súa lingua. De feito, o latín é a base fundamental do galego: regras gramaticais, fondo léxico...

Superestrato. Trátase das linguas que falaban os pobos que chegaron a Galicia despois da romanización e que deixaron pegadas no galego: as linguas xermánicas e o árabe. No século V prodúcese as invasións xermánicas. Na Gallaecia asentanse os suevos, onde fundaron o Regnum Suevorum, o primeiro reino xermánico de Europa. Deles conservamos algunhas voces da vida doméstica (ganso, espeto, luva, esmagar, sopa...), antropónimos (Carlos, Alberte, Guillerme, Elvira...) e topónimos (Zas, Gondomar, Allariz, Mondariz, Guitiriz...). Os árabes penetraron na Península no ano 711, mais practicamente non chegaron a asentarse no noso territorio. Conservamos uns poucos topónimos (Alfoz, A Mezquita ou Rábade) e outras voces adquiridas como préstamos a través do castelán ou do portugués (alcalde, almofada, albanel, algodón, azucre, laranxa, xadrez...).

Cara ao século IX, esta evolución deu lugar á aparición das diferentes linguas romances, entre elas o galego. No seguinte mapa animado vemos de forma gráfica a evolución da nosa lingua (e das outras linguas peninsulares) desde o ano 1000 aproximadamente ata a actualidade.

 

E para rematar, unha magnífica presentación en Prezi sobre «A formación do galego» elaborada pola nosa antiga alumna de bacharelato Helena Mayobre. 

Helena Mayobre Hermo

O signo lingüístico

Xa estamos comezando un novo curso. Se reparas na páxina 16 do teu libro de texto, verás que as linguas están constituídas por signos que emitimos oralmente: os signos lingüísticos. Un signo lingüístico é a unión inseparable de dous compoñentes que o lingüista Saussure denominou significante (grupo de sons que asociamos a un concepto) e significado (idea ou concepto que asociamos a un significante). Esta dobre cara do signo remite sempre a unha realidade ou referente.

O seguinte esquema exemplifica graficamente esta idea.

O signo lingüístico é arbitrario e convencional, é dicir, non hai ningunha razón para que o can se chame can. Así, cada cultura desenvolve, para un mesmo significado, o seu propio significante: can, perro, dog...

O signo lingüístico é tamén articulado, isto é, tanto significado como significante poden dividirse en unidades máis pequenas que se combinan para formar novos signos (/kán/ –> /pán/ –> /tán/; ‘animal’ ‘canino’ ‘doméstico’ –> ‘animal’ ‘felino’ ‘doméstico’).

Para que che quede algo máis claro, e tamén para que practiques un chisco o teu portugués, aquí tes un breve vídeo sobre o signo lingüístico. Seguro que o pillas todo!

Bo verán a tod@s!

Rapazas, rapaces, unha última entrada no blog para despedirmos o curso 2019-2020. Este terceiro e último trimestre foi moi estraño e complicado para todos. Espero de verdade que pasedes un bo verán e que teñades a oportunidade de desconectar e de cargar as pilas cara ao curso que vén. 

E para ver se despedimos tamén a pandemia cun chisquiño de humor, déixovos o temazo «Oles moito a xel!» de Paramo Pictures, parodiando o «All the things she said» de Tatu.

Vémonos en setembro! Coidádevos!

Repaso xeral cun Pasapalabras

Isto está rematando. O curso 2019-2020 está xa nas últimas. A ver se todos podemos pasar un bo verán cunha desescalada sen sobresaltos! E as pilas cargadas en setembro!

De momento, para facer un repaso xeral de todos os contidos (Gramática, Lingua e Sociedade, Literatura...) propoñémosche xogar con este Pasapalabras feito na casa. Adiante!, xa fixeches un parecido! Contesta por escrito letra a letra. Se na primeira rolda che quedan preguntas sen resolver, podes seguir dándolle voltas ao rosco ata que remates.

Cando finalices, faille unha foto ou pantallazo aos teus resultados e envíamos por MOODLE. 

Xogos do Portal das Palabras [3]

Rematamos hoxe cos xogos do Portal das Palabras. As categorías coas que xogarás son:

a) Apunta ben

b) A ver se dás...

c) Opa!

Tres xogos ben distintos que che permitirán mellorar o teu vocabulario e ir depurando interferencias do castelán. Nesta ocasión, debes facer dous xogos de cada categoría e mandarme como sempre seis imaxes por MOODLE. 

Lembra que este tipo de xogos son ideais para mellorar o teu galego.

Xogos do Portal das Palabras [2]

Volvemos ao Portal das Palabras da Real Academia Galega. A xogar! Neste caso farémolo coas categorías:

a) Canto sabes?

b) Dimo con letras.

Xa sabes, pon a proba os teus coñecementos de léxico galego. Le atentamente as cuestións que se propoñen nas actividades e vai respondendo con tento. Mandame, por MOODLE, o pantallazo ou foto dos resultados de tres xogos de cada categoría (en total 6 imaxes).

Xogos do Portal das Palabras [1]

Se cadra, xa coñeces o Portal das Palabras. É un espazo en Internet creado en 2013 pola Real Academia Galega e a Fundación Barrié para difundir e mellorar o noso léxico.

Paga a pena dedicarlle un tempo a visitar as súas seccións. Entre elas está a de Xogos, que consta de varias categorías. A tarefa de hoxe é, sen máis, xogar. Debes seleccionar tres xogos de cada unha destas categorías:

a) Verdadeiro ou falso 

b) Só unha vale

Logo, tócache resolver eses enredos completos no tempo límite que che dan. 

Unha vez terminado cada xogo, fai unha foto ou pantallazo dos teus resultados. É dicir, debes obter un total de 6 imaxes. 

Finalmente, envíamas por MOODLE. 

Mision posible cos... verbos!

Hoxe, a xeito de repaso, un sinxelo e divertido Breakout educativo: xa sabedes, un deses xogos derivados dos populares Escape Rooms nos que hai que superar unhas probas para conseguir abrir o cadeado final e liberarse.

Neste caso coñecerás o shériff Suso Portela, que vén desde terras moi afastadas. Para conseguirlle o billete de volta ao lugar do que nunca debeu saír, debes poñer a proba os teus coñecementos sobre os verbos en galego. 

Repasa o estudado sobre o verbo e adiante! Iso si, debes ter en conta que nesta actividade se emprega a denominación tradicional dos tempos verbais.

INDICATIVO

(ando) presente = presente

(andei) pretérito = pretérito perfecto

(andarei) futuro = futuro

(andara) antepretérito = pretérito pluscuamperfecto

(andaba) copretérito = pretérito imperfecto

(andaría) pospretérito = condicional

SUBXUNTIVO

(ande) presente = presente

(andase) pretérito = pretérito imperfecto

(andar) futuro = futuro

Tendo en conta isto, a xogar! Observa os vídeos, segue os pasos e resolve as probas. Se o fas ben, conseguiras o código completo que abre o cadeado final. Non é necesario que envíes nada a MOODLE.

Formación de palabras

Nas páxinas 181, 203, 227 e 249 do teu libro tes recadros que che explican cales son os procesos básicos de formación de palabras: derivación, composición e parasíntese. Le estes apartados.

Este sería un resume básico:

As palabras simples son as que só están formadas por un lexema [L] e mais morfemas flexivos [MFX/MFN]: gato, rápida, patacas...

gato = gat- [L] + -o [MFX]

As palabras derivadas fórmanse engadindo a unha palabra simple morfemas derivativos prefixos [MDP] ou sufixos [MDS]: portugueses, xornalista, inútil...

portugueses = portugu- [L] + -es- [MDS] + -es [MFN]

As palabras compostas son aquelas nas que se produce a unión de dous lexemas [L] e, ás veces, os correspondentes morfemas flexivos [MFX/MFN]: xordomudas, beirarrúas, benvida...

xordomudas = xordo- [L] + -mud- [L] + -a- [MFX] + -s [MFN]

As palabras parasintéticas son as que están formadas de dous xeitos diferentes:

a) As que posúen prefixación e derivación simultáneas: descamisar, entristecer... Non deben ser confundidas con palabras derivadas porque, se eliminamos prefixo ou sufixo, ningunha das voces ten sentido: *descamisa, *camisar.

descamisar = des- [MDP] + -camis- [L] + -ar [MDS]

b) As que xorden polos procedementos combinados de composición e derivación (sufixos): norteafricano, paraugueiro, setemesiño...

norteafricano = norte- [L] + -afric- [L] + -an- [MDS] + -o [MFX]

Tendo en conta o anterior, resolve esta actividade interactiva. 

Repasamos a análise morfolóxica [2]

Continuamos co repaso da análise morfolóxica. Lembra, consiste en descompoñer unha palabra identificando a estrutura que a forma. Debes reler o apartado 4.2 O nivel morfolóxico: palabras e morfemas (páx. 18 do teu libro). Aí poderás ver os distintos tipos de morfemas que poden constituír unha palabra.

Lembra que facemos a análise morfolóxica do seguinte xeito.

subxacentes = sub- [MDP] + -xac- [L] + -ente- [MDS] + -s [MFN]

Agora, a actividade. Aquí podes descargar un PDF cunhas palabras para analizar. Hoxe tócache só as 10 últimas (de «moitos» a «portugueses»).

a) Podes facelo directamente sobre o papel, se consegues imprimir o PDF (e mándasme unha foto por MOODLE). 

b) Podes escribir as análises directamente no cadro de texto da actividade en MOODLE.

Comentarios a «O curioso incidente...»

Chegou o momento de falarmos de O curioso incidente do can á media noite, de Mark Haddon. Os que non lestes o libro non vos preocupedes, escusades seguir lendo. Esta actividade non vai con vós. E tampouco vos afectará na nota. Boa finde!

Para os que si o lestes, a tarefa de hoxe é ben sinxela. Gravade simplemente un audio cun breve comentario persoal sobre a novela.

Importante!, esta recensión persoal debe ter un MÍNIMO de 1 MINUTO e un MÁXIMO de 2 MINUTOS. Para que vos resulte máis doado falar durante ese tempo, podedes abordar cuestións como estas: 

• Que opinión xeral che merece o libro? Gustouche? Por que?
• Foi unha lectura fácil ou non? Tardaches moito en lelo?
• Que che parece o seu protagonista, Cristopher Boone?
• Este é un bo exemplo de «historia de superación». Que cres que quere dicir iso? Estás de acordo?
• O TEA (Trastorno do Espectro Autista) supón unha dificultade na comunicación e na relación cos demais, mais moitos dos que padecen este trastorno superan eses problemas: Aquí tes uns cantos exemplos que se cadra descoñecías. Que opinas?
• Que momento da novela che gustou, impactou ou emocionou máis? Por que?
• Como lle recomendarías esta novela a un compañeiro/a?

Convén preparardes previamente a vosa intervención un chisco. Pensade que ides dicir: un pequeno guión viría ben. Procurade evitar as interferencias co castelán: xa sabedes (*Me parece por paréceme, *había feito por fixera, *perro por can, *rojo por vermello...). 

Hai dúas formas de gravardes e enviardes o audio.

a) se o facedes con ordenador no MOODLE,  en «Texto en liña» usade na opción de «Record audio» do editor de texto e subide despois o arquivo.

b) se o facedes con móbil ou tablet, gravade directamente o audio no voso dispositivo e logo subide o arquivo  a MOODLE en «Entrega de ficheiros».

Tedes unha semana completa para facelo. 

Repasamos a análise morfolóxica [1]

Hoxe toca darlle un repaso á análise morfolóxica. Lembra, consiste en descompoñer unha palabra identificando a estrutura que a forma. 

Dálle unha lectura ao apartado 4.2 O nivel morfolóxico: palabras e morfemas (páx. 18 do teu libro). Aí poderás ver os distintos tipos de morfemas que poden constituír unha palabra.

Lembra que facemos a análise morfolóxica do seguinte xeito.

betanceiros = bentanc- [L] + -eir- [MDS] + -o- [MFX] + -s [MFN]

Agora, a actividade. Aquí podes descargar un PDF cunhas palabras para analizar. Hoxe tócache só as 9 primeiras (de «bilingüismo» a «rapaciñas»).

a) Podes facelo directamente sobre o papel, se consegues imprimir o PDF (e mándasme unha foto por MOODLE). 

b) Podes escribir as análises directamente no cadro de texto da actividade en MOODLE.

Derivación: prefixos e sufixos

Dálle unha lectura aos recadros sobre prefixos e sufixos das páxinas de 181 e 203 do teu libro. Recordarás que estes son morfemas derivativos, é dicir, os que se engaden ao lexema para formar palabras derivadas, que cambian substancialmente o significado da palabra simple.

Mentres os morfemas flexivos (gat-o, gat-os) informan sen máis de trazos como xénero e número, os morfemas derivativos achegan un novo significado que mesmo chega a cambiar a propia categoría gramatical da palabra primitiva (sabor –substantivo–, saboroso –adxectivo–, saborear –verbo–). Estes morfemas derivativos constitúen o procedemento máis habitual e efectivo de formación de novas palabras.

Segundo a súa posición dentro da palabra, distinguiamos entre prefixos (MDP) e sufixos (MDS):

• Prefixos (MDP): sitúanse antes do lexema. Caracterízanse por non cambiaren nin a referencia nin a categoría gramatical da palabra da que derivan, só varían ou matizan o seu significado: atípico ou analfabeto (‘negación ou privación’), prehistoria (‘anterioridade’), bilingüe (‘dúas veces, dous’), refacer (‘repetición’),  desfacer (‘contrario de’)...

• Sufixos (MDS): sitúanse despois do lexema. Poden ser:

—Derivativos: modifican a referencia e, moitas veces, a categoría gramatical da palabra da que proceden (son transcategorizadores): dentame (‘colectivo’), casamento (‘acción ou proceso’), libraría (‘lugar’), xornalista (‘profesión’)...

—Diminutivos e aumentativos: engaden nocións de tamaño: caderniño (‘diminutivo’), zapatón (‘aumentativo’).

—Apreciativos: non modifican nin a referencia nin a categoría gramatical da palabra base, senón que a dotan de matices de afectividade: rapaciña ou gordecho (‘apreciativos positivos’), cuartucho ou casuca (‘apreciativos negativos’).

Aquí tes un breve vídeo didáctico que che servirá de apoio. En portugués! Seguro que comprendes ben: xa dominas o portugués 😉 e o contido é común ao galego.

Como tarefa, hoxe fai as actividades en liña que atoparás aquí, aquí e aquí. Repara en que a actividade 1 e 3 teñen dúas partes. 

Verifica ti mesmo/a os teus resultados. Non é preciso que me envíes nada hoxe. Ánimo!

Rosalía de Castro, universal

Non podemos deixar que pase este curso sen nos achegar, aínda que sexa minimamente, á figura máis importante do Rexurdimento galego (e emblema da nosa cultura), Rosalía de Castro.

Para darvos unha idea da repercusión desta poeta, mesmo a nivel internacional, arriba tedes unha emocionante versión de «Adiós ríos; adiós, fontes», primeiro poema en galego composto por Rosalía de Castro con escasos 20 anos. Os que recitan e cantan son os nenos e nenas do St. Mary's School, en Mullaghbawn (Irlanda). Unha boa proba da universalidade da nosa Rosalía. Pero hai moitas máis. Coñecías ti estes datos curiosos?

Sabías que...?

Só dúas literaturas do mundo teñen como «autor/a fundacional» unha muller: a literatura xaponesa (con Murasaki Shikibu, que no século XI escribiu Genji Monogatari, a primeira novela da literatura universal, no sentido moderno do termo) e a literatura galega (con Rosalía de Castro).

Sabías que...?

Ademáis de ser a escritora emblemática da literatura galega, Rosalía é considerada (xunto con Gustavo A. Bécquer) a precursora da poesía moderna en lingua castelá. 

Sabías que...?

Rosalía tivo forza para superar unha chea de dificultades na súa vida, nunha sociedade moito máis conservadora e machista cá de hoxe: era filla de nai solteira (o seu pai era un crego) e decidiu dedicarse a escribir profesionalmente (algo mal visto nunha muller naquela época).

Sabías que...?

O recoñecemento a Rosalía de Castro fixo que se lle dedicasen monumentos non só en Galicia (Compostela, Padrón, Vigo, Lugo, Rianxo...) senón tamén fóra de Galicia (Barakaldo, Porto, Lisboa, Montevideo, Bos Aires...).

Sabías que...?

Os poemas de Rosalía foron traducidos a linguas como o inglés, o francés, o alemán, o ruso, o xaponés, o éuscaro, o hebreo, o turco, o hindi... 

Sabías que...?

O 24 de febreiro, día do nacemento de Rosalía, o buscador Google adoita homenaxear a autora de Cantares Gallegos e de Follas Novas dedicándolle un dos seus doodles.

Sabías que...?

O ano pasado, a Televisión de Galicia estreou con éxito un filme dedicado á figura de Rosalía de Castro. O seu título é «Contou Rosalía». Deseguido tes un tráiler e podes ver o filme completo, se che presta, aquí. 

Aquí che deixamos un fermoso vídeo que presenta, de forma amena, a biografía de Rosalía de Castro.

A tarefa de hoxe é:

• Ler os apartados dedicados a Rosalía de Castro (1. Biografía, 2. Obra literaria, 3. Lingua e estilo) das páxs. 233-235 do teu libro.

• Ler aquí o poema «Unha vez tiven un cravo» (e ver a recitación que aparece). Despois resolver as actividades interactivas que se propoñen (seleccionar «Mostrar todas as preguntas»).

• Facerlle fotos ou pantallazos ás respostas e envialas por MOODLE. É imprescindible indicar tamén por MOODLE a cal destes núcleos temáticos corresponde o poema: a) poesía costumista, b) poesía subxectiva-intimista ou c) poesía obxectivo-social.

Rexurdimento: unha cuestión de actitude

O Rexurdimento é, como podes ver nas páxs. 212-213 do libro, o movemento cultural que nace coa publicación de Cantares gallegos de Rosalía de Castro o 17 de maio de 1863 e que se estende ata a segunda década o século XX. Este movemento xorde da vontade dun importante grupo de intelectuais e escritores de que o galego renacese como lingua literaria e de cultura, despois de varios séculos de desprezo e marxinación.

Rosalía, aquela rapaza de escasos 20 anos, amosou unha actitude sen precedentes na época: superou os prexuízos sobre o galego e tamén os prexuízos sobre o papel das mulleres no século XIX, para publicar por primeira vez unha obra literaria na súa lingua. Unha actitude de orgullo, de dignidade e de defensa da propia identidade que compartiron despois persoeiros literarios como Manuel Curros Enríquez ou Eduardo Pondal. Unha actitude que, de cando en vez, seguimos a ver, por sorte! 

Explicouno de marabilla o youtubeiro Aquel-e, aló por 2018, con motivo da participación de Sabela en Operación Triúnfo.

A tarefa hoxe, simplemente dedicar uns minutos a ver con atención o seguinte vídeo que che presenta como xurdiu e que trazos tivo o Rexurdimento. Un movemento crucial para a nosa literatura e para a nosa historia.

O xénero lírico

Hoxe imos regresar ao tema 1 do noso libro. En concreto, imos repasar os trazos básicos do xénero lírico. O primeiro que debes facer é ler con atención o subapartado 2.1 O xénero lírico (páxs. 22-23). Repara na definición xeral do xénero, en como se analiza a métrica dun poema (medida e rima) e nas estrofas.

Para completar esta información, se o necesitas, podes consultar a entrada na galipedia sobre estrofas e recursos estilísticos.

E para acabar o repaso deste contido, dedícalle 10 minutos a este útil vídeo no que se nos explican dunha forma moi clara os trazos básicos do xénero lírico.

Agora poñamos en práctica estes coñecementos. Deseguido, o soneto «Bendito sexa o ano, o mes, o día» de Darío Xohán Cabana. Leo con calma, en voz alta se é posible, e procura captar o seu sentido. Lembra que hai unha voz poética que busca expresar unha idea.

Bendito sexa o ano, o mes, o día
que te encontrei no medio do camiño
e andabas escollendo a flor do espiño
sen te mancar na espiña que fería;

bendita sexa a hora en que eu prendía
no teu claro mirar de trigo e liño
e o instante en que probei o manseliño
mel da palabra túa de amavía:

bendito sexa o intre e o segundo
en que determinei ser teu amigo
e camiñar contigo polo mundo.

bendito sexa o porto e a cidade
onde embarquei pra navegar contigo
nun navío de amor e de saudade.

Agora vai aquí e realiza as actividades interactivas que se propoñen sobre este poema (marca a opción «Mostrar todas as preguntas»). Cando remates, fai pantallazos ou fotos dos teus resultados e envíamos por MOODLE.

Letras Galegas: todos lemos!

Desde a Biblioteca, organizouse este magnífico vídeo para celebrar o Día das Letras Galegas. Un gran traballo, Xulián! Coma sempre! Parabéns!!! 

No Día das Letras, os vosos mellores vídeos

Hoxe, 17 de maio, pareceunos a mellor ocasión para celebrar as Letras Galegas coa selección dos vosos mellores vídeos dos 21 Días co Galego. Lembrade, aqueles que preparastes entre xaneiro e febreiro deste ano. Parece que pasou un século, verdade?!

Queda pendente a excursión a Santiago. Esperemos que chegue a oportunidade, máis cedo ca tarde.

Parabéns polo voso gran traballo! E moito ánimo!

Interferencias lingüísticas [2]

Como acabas de ver nestes capítulos do «Dígocho eu», as interferencias do castelán afectan por desgraza a todo o sistema da lingua: morfoloxía (*o viaxe por a viaxe), léxico (*averiguar por pescudar ou indagar), fraseoloxía (*que va por non ho ou de ningún xeito).

No teu libro (páx. 280), xa tes unha táboa que che explica cales son estes diferentes tipos de interferencias. Aquí imos recordarcho tamén con algúns exemplos:

Plano fonético:
• Indistinción do grao de apertura nas vocais medias. Confundir na pronuncia óso (corpo) / oso (animal)
• Deficiente pronuncia do fonema «n» velar. Pronunciar unha como una.

Plano morfolóxico:
• Alteración do xénero dalgúns substantivos *a nariz, *a leite...
• Uso errado de «te» en lugar de «che»: *Leveite un agasallo.
•  Uso do «lleísmo», isto é, utilización das formas de CI («lle», «lles») en vez das correspondentes de CD («o», «os»): *Convócolle a unha reunión, *Saudeilles ao marcharen...
• Uso nos demostrativos das formas *esto, *eso, *estos, *esos.

Plano sintáctico:
• Ausencia do artigo cos posesivos: *meu coche, *miña cama...
• Incorrecta colocación do pronome átono: *A profesora me aprobou.
• Emprego da preposición «a» na perífrase «IR + infinitivo»: *Vou a facer o xantar.

Plano léxico:
• Palabras do castelán que desprazan as lexítimas galegas correctas: *grifo por billa, *sartén por tixola, *muela por moa, *gusano por verme, *cuchillo por coitelo...

Ás veces mesmo atopamos interferencias do castelán «disfrazadas» de galego, que tamén son incorrectas: *conexo por coello, *tixeiras por tesoiras, *parexa por parella, *carreteira por estrada...

Agora toca algo de práctica. Fai os exercicios interactivos que atoparás aquí, aquí e aquí. Cando remates cada un, fai unha foto ou pantallazo e envíamo por MOODLE.

Interferencias lingüísticas [1]

Na páxina 280 do teu libro, abórdase un dos fenómenos máis comúns en situacións de contacto entre linguas: as interferencias lingüísticas.

De sempre, a lingua de calquera comunidade vive en contacto coas linguas de comunidades máis ou menos próximas. Isto fai que con frecuencia uns idiomas inflúan noutros e acaben «prestándose» palabras, especialmente para designar realidades para as que a lingua propia non ten un nome. Isto son os préstamos lingüísticos. Por exemplo: 

• Préstamos do castelán no galego: tortilla, azulexo ou guerrilla.
• Préstamos do inglés no galego: fútbol, chip ou surf.
• Préstamos do francés no galego: blusa, debut ou cabaré.  

Á súa vez o galego deixou préstamos noutras linguas.

• Préstamos do galego no castelán: chubasco, morriña ou vieira. 

Todos estes préstamos son voces correctas e necesarias na lingua.

Outra cousa ben distinta é cando se dá unha convivencia no mesmo territorio de dúas linguas en situación de desigualdade. Neste caso os falantes da lingua minorizada, tendo termos xenuínos de seu para designar certas realidades, incorporan voces innecesarias da lingua hexemónica (*desayuno por almorzo, *mezclar por mesturar, *pulpo por polbo). Fálase entón de interferencias lingüísticas.

Este fenómeno, ademais de constituír unha incorrección, é moi negativo para a integridade dunha lingua e mesmo pon en perigo súa viabilidade no futuro.

Dálle unha atenta lectura ao apartado de Lingua e Sociedade da páxina 280 e fai estas actividades en liña que che axudarán a recoñecer e evitar algúns castelanismos: aquí, aquí e aquí.