O 2 de marzo de 1856, na carballeira de Conxo, en Santiago de Compostela, celebrouse o chamado Banquete Democrático de Conxo, unha comida interclasista na que os estudantes, considerados de clase alta, serviron a comida para traballadores e residentes na zona nun xesto considerado subversivo.
Este banquete foi un dos acontecementos fundacionais do galeguismo e xurdiu nun contexto moi específico: Galicia viuse afectada por unha forte crise económica entre 1852 e 1855. Unha crise que, sumada ás inclemencias do tempo e ás colleitas desastrosas, provocou que o ano 1853 fose coñecido como «ano da fame».
Esta fame causou graves altercados en Santiago, o que provocou a declaración do estado de sitio. Con esa axitación aínda latente, convócase ao Banquete de Conxo. O seu principal promotor sería Aurelio Aguirre, un poeta novo compostelán de só 21 anos e que afogaría só dous anos despois na praia coruñesa de Santo Amaro.
O banquete causou moito medo entre as clases máis poderosas da cidade. Por iso acabou celebrándose con toda a carballeira rodeada polo exército, en previsión dun posible levantamento popular.
Aínda que non houbo tal insurrección, os brindes dados polo propio Aurelio Aguirre e por Eduardo Pondal espertaron as críticas da Igrexa e levaron a ambos a ser procesados pola Audiencia da Coruña, que pretendía deportalos ás illas Marianas, unha antiga colonia española no medio do océano Pacífico.
Fragmento do brinde de Aurelio Aguirre:
«Cristo é o fillo do pobo. El quixo que a familia humana fose unha» [...] «Ao nacer dun honrado carpinteiro, espido na porta, lección sublime que ofrece de igualdade ao mundo enteiro».
Fragmento do brinde de Eduardo Pondal:
«Dicide, quen fixo ao home diferente do seu irmán? Quen deu maior nobreza ao corazón dun déspota tirano que á honrada suor do artesán? [...] Quen é de ti xuíz, oh pobo? Non teu irmán: ti es de ti mismo o soberano».
Ademais dos propios Aguirre e Pondal, outros estudantes acudiron ao banquete. Especúlase que puideron participar Manuel Murguía, Juan Manuel Paz Novoa ou incluso Rosalía de Castro, que daquela tiña 19 anos.
